Спорт машғулотининг назарий асослари

7.2 Замонавий спортда инсон организмига табиат муҳит омилларининг кўп қиррали таъсири.
Дунё мамлакатларида ўтказиладин катта мусобақалар об-ҳавоси, географик шароити, спортчиларни мусобақага тайёрлашига махсус ихтисослашган вазифаларни қўяди.
Ўрта ва юқори тоғ баландликларда машғулот ўтказиш ва мусобақа.
Ҳозирги кунда кўпчилик катта мусобақалар, денгиз сатщидан 2000 - 2700 м баландликдаги тоғларда ўтказилади.
Бунда спортчиларнинг тайёргарлиги, мусобақаларга қатнашиши билан боғлиқ бўлган муаммолар келиб чиқади.
Бу соҳада 1968 й Мехикада ўтказилган (2240м денгиз сатҳи-дан баландликда) олимпия ўйинларида катта тажрибага эга бўлинди.
Тоғ шароитида ҳаво зичлигини пасайиши, тезкор кучлилик кўрсаткичларини ошишига ёрдамлашади. Масалан: 2200 - 2400 м денгиз сатҳидан баландликдаги ҳаво зичлигини пасайиши, спринтча югуришни орқасидан 1,5 - 1,7 м/с тезлик билан таъсир этгандек 100, 200 ва 400 м конькидаги 500 м масофаларга таъсир кўрсатади. Бундай шароитда табиий ҳамда диск, копёни улоқ-тириш, узунликка сакраш, шест билан сакраш, молотни улоқтириш натижалари ошади. Масалан: 2240 денгиз сатҳидан баландликда ядро улоқтириш натижаси 5 см га, копья 69 см, 162 см га ошган.
Икки щафталик кучли тренеровка, чидамлилик кўрсатувчи спорт турлари билан боғлиқ бўлган (200-2500 м денгиз сатҳидан баланд бўлган) кўрсаткичлар катталигига қарамасдан мослашишга олиб келади. Гавдани 1 кг мушакига ҳажмини ошишига, гемогла-бин мазмунини, лактатни камайиши миноглобин мазмунини ошиши, аэроб ферметларини фаоллигини ошишига олиб келади. Шу сабабли Ўзбекистонда ҳам Чимган, Билдирсойда спорт иншоат-лари қурилган.
Кейинга йилларда спортчиларнинг амалий тайёргарлигида хар хил Гипоксия газ аралашган ва гипероксик (40 - 60% кислороди ва аралашмадан нафас олиш) вариантларидан фойдаланилади.
Шиддатли гипоксин тренеровка, давомида газ аралашмасида кислород мазмунини пастлиги спортчининг организмида ўрта ва юқори тоғ баландликларига ўхшаб: стандарт юкламаларда юрак қон томир уриши камаяди, ҳамда Лактат камаяди. Кислородни максимал қилиш қобилияти ошади.