Спорт машғулотининг назарий асослари

5.9 Кўп йиллик тайёргарликни давом этиши ва
уни аниқловчи омиллар
Кўп йиллик тайёргарликнинг тузилиши вақти кўпгина факторларга; спортнинг йўналишига; спортчининг ривожланиш индивидуаллигига; машғулот жараёнини хусусиятларига боғлиқ. Кўп йиллик тайёргарликни режалаштириш юқори спорт натижа-ларини кўрсата оладиган чегараларига қараб ҳам аниқланади ва давом этиши турини махсус хусусиятларини.
Кўпинча юқори спорт натижасини 3 та зонаси билан ажратилади:
1-зона биринчи катта ютуқлар.
2-зона оптимал имкониятлар.
3-зона юқори натижаларни ушлаб туриш. Ҳар-хил спорт турларида юқори спорт натижаларини кўрсатишнинг чегаралари.
27-жадвал

Спорт тури	Машқлар	1		2		3
		Э	Х	Э	Х	Э	Х
Сузиш	100-400	17-18	14-16	19-22	17-20	22-25	21-23
	800-1500	15-17	13-15	18-20	24-25	21-23	26-27
Итқити улоқти-риш	Ядро диск копья	22-23	18-20	24-25	21-23	26-27	24-25
		23-23	18-21	25-26	22-24	22-28	25-26
		24-25	20-22	26-27	23-24	28-29	25-26
Вело-спорт	Трек оссе	17-20	16-24	21-24	20-23	25-29	24-27
		17-18	----	20-24	----	25-28	----

Кўпгина спорт турларида кўрсатадиган юқори кўрсат-кичлар чегараларига қараб барқарордир. Чунки бу чегараларга таъсирли даражада саралаш тизими ва машғулот ҳамда спорт машғулотларини бошқа омилларга сезиларли даражада таъсир кўрсатмайди. Масалан: 1960-1980й Олимпиада ўйинларида қатнаш-ган спортчиларни ўртача ёши.

Академик қайиқларда 25,3 - 25,4.
Сузиш финалида қатнашган 17,2 - 17,5 ёшда хотинлар 19,4 - 20 эркаклар.
Кичикроқ мусобақаларда, юқори натижа кўрсатувчи спорт-чилар кўпинча ёши бўйича кўринишлари кичикроқ тайёрланиш элементлари боғлиқдир.
Шунинг учун спортчини тайёрлашни режалаштираётган мураббий, оптимал натижа кўрсатадиган ёшга эътибор бериши шарт.
Машғулотларни тезроқ ва оддий йўл билан ўз шогирдларини мусобақада муваффақиятли қатнаштиришга эришиш, амалиётда ёш спортчилар билан юқори классификацияли спортчилар учун восита ва методлардан фойдаланишга олиб келади бу эса ўз вақтида келгусидаги натижаларни оптимал ёшда кўрсатишга салбий таъсир кўрсатади.
Ўз-ўзини текшириш учун саволлар
Нима учун кейинги пайтларда (30-40 йил ичида) айниқса қаттиқ чарчатиб қўймайдиган беллашувлар билан боғлиқ спорт турларидаги мусобақага тайёргарлик ҳажми айниқса кенгайиб кетади?
Спорт йили давомида ўзингиз қатнашган мусобақалар мисо-лида улардаги қийинчиликни аста - секин ўсиб боришини кузатинг.
Ўзингизнинг мусобақа фаолиятингиз тузилишидаги таркибий қисмларни тасвирлаб_. беринг (нималардан иборат).
Мусобақа фаолияти жараёнида ўз ҳаракат тактикангизни ўзгар-тирганмисиз. Агар ўзгартирган бўлсангиз нима учун ҳар бир ҳолатдаги сабабни аниқлашга ҳаракат қилинг.

10. 
    СПОРТ МАШҒУЛОТИНИ ДАВРЛАРИ
    

ВА ТУЗИЛИШИ

Макроцикл давомидаги машғулот жараёнини маълум даврларга бўлиб тузилади. Бошқача қилиб айтганда, айрим спорт турларида дастур, мусобақа қоидалари, мусобақалар сони ва ҳалқаро мусобақаларни кўпайиши машғулот тузилиши ва мазмунининг барча элементларига - йўналишига, воситаларига, услубларига, умумий ва махсус тайёргарлик нисбатларига, юкламалар динамикасига ва ҳоказоларга қандай бўлмасин таъсир этадиган қонуний суратдаги даврий ўзгаришларга олиб келади. Мазкур даврий ўзгаришларнинг сабаблари ҳақида гапириш учун спорт формаси тушунчасига ҳамда унинг тараққиёт қонуниятларини кўздан кечириб чиқмоқ керак.