Спорт машғулотлари

 
Масалан: югуриб келиб узунликка сакрашда югуриб келиш, 
силтаниш, учиш ва ерга қўниш техника асосини ташкил этади.
Иккиламчи техника - айрим ҳаракатларни бажариш 
хусусиятлари. 
Масалан: лангар билан юқорига сакрашда уни жойлаш-
тириш хусусиятлари, салтони бажаришда бош холати, силта-
нишда оёқ қўл ҳолати ва ҳ.к. 
Жисмоний машқлар техникасини таҳлил қилишда ҳара-
катлар тизими асосларидан ташқари ҳаракат даври ва ҳаракат 
қисми кабилар белгиланади. 

---

48 
Ҳаракат даврлари жисмоний машқнинг техника асосини 
ташкил этади, ҳаракат қисмлари эса уни бажаришдаги уриниш 
динамикасидан иборат бўлади. 
Ҳаракатнинг тайёргарлик қисми вазифалари - ҳаракатни 
бажариш учун уринишни кучайтириш. 
Ҳаракатнинг асосий қисми вазифалари - ҳаракатни бажа-
ришда уринишдан юқори даражада фойдаланиш. 
Ҳаракатнинг якунловчи қисми вазифалари – ҳаракатни 
бажариб уринишни тўхтатиш. 
 
СПОРТДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН УСЛУБЛАР 
Жисмоний машқларни қўллаш усуллари спорт машқ 
услублари сифатида тушунилади. 
Масалан: Югуришдаги машқлар спорт машғулотлари 
воситаси сифатида бажарилиши лозим бўлган вазифаларга кўра 
турли кўринишларида қўлланилади. 
- югуриш қадамлари техникаси устида ишлаётганда 
қоматни тик тутиб югуриш машқи (вариант сифатида) тавсия 
этилади; 
- чидамлиликни ривожлантириш учун камроқ тезлик 
билан узоқ масофаларга югурилади; 
- тезлик имкониятларини ривожлантириш учун қисқа 
масофага катта тезликда югурилади. 
Шундай қилиб у ёки бу усулни қўллаш машғулот олдига 
қўйиладиган вазифалар билан белгиланади. 
Спорт машғулотида қўлланиладиган усуллар дидактик 
(умумпедагогик) ва анъанавий (спорт педагогикасида қўллани-
ладиган) кабиларга бўлинади. 
- спорт машғулотининг дидактик методлари. 
Оғзаки тушунтириш методлари уч гурухга бўлинади:
1-гуруҳ - ҳикоя, тасвир, тадбир методлари. Бунда сўз 
билим-ларини сингдириш воситаси сифатида қўлланилади.

---

49 
2-гуруҳ - буйруқ, кўрсатма, йўриқлар услублари. Бунда сўз 
спортчи фаолиятини бошқариш воситаси бўлиб хизмат қилади.
3-гуруҳ - таҳлил, тавсия, баҳолаш услублари. Бунда сўз 
спорт-чи фаолиятини таҳлил қилиш ва баҳо бериш воситаси 
ҳисобланади. 
Кўргазмали таъсир услублари тўрт гуруҳга бўлинади: 
1-гуруҳ - кўргазмали қурол усуллари. Бунда бевосита кўрса-
тиш, кўз билан кўриладиган қўлланмалардан фойдаланилади.
2-гуруҳ - эшитиш (товуш) қуроллари усуллари 
3-гуруҳ - ҳаракат кўргазмаси усуллари 
4-гуруҳ - тез ахборот услублари. 
Ҳаракатни кўрсатиш (намойиш этиш) методлари. 
Кўз мўлжали. Бу усуллар ҳаракатни масофа ва вақт нуқтаи 
назаридан тўғри бажаришга ёрдам беради. Мўлжал учун махсус 
белги ва ашёлардан фойдаланилади. 
Масалан: Узунликка сакрашда тезланиш чизиқ белгиси.
- Тегишли баландликка осилган байроқча снарядни улоқти-
риш йўналишини белгилашга ёрдамлашади. 
- 
Машқ 
деворидаги 
футбол 
дарвозаси тасвирини 
кўрсатувчи чизиқлар ва ҳ.к. 
Булардан 
(энг 
соддаларидан) 
ташқари 
светолидер 
(югурувчи йўлак кўринишидаги) туридаги мураккаб қурилмалар 
қўлланилиши мумкин, бунда электр чироқларини кетма-кет 
ёқилиши спортчи учун ҳаракат (югуриш, сузиш) тезлигини 
белгилайди.