Sportning roli

Foydalanilgan adabiyotlar
1.
JISMONIY TARBIYA DARSLARIDA O‘QUVCHILARINING JISMONIY YUKLAMALARINI MEYYORLASH TARTIBI
Ro'ziyev Diyor Xurram o'g'li
ro`[e-mail]
[phone]
DTPI Jismoniy madaniyat
yo’nalishi I-bosqich talabasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada maktab o'quvchilarining jismoniy tarbiya va sportda yuqori natijalarga erishishga qaratilgan yuklamalar tizimli tahliliy malumotlari o'rin olgan. Ushbu maqola o'quvchilar yuklamalarni to'g'iri rejalashtirishda muhum manba bo`la oladi.
Kalit so'zlar: jismoniy faollik parametrlari, jismoniy faollik, pulsometriya usuli, rivojlanish xususiyatlari.

O’quvchilarning harakat sifatlarini rivojlantirish, ularni me'yoriy darajada saqlash jismoniy tarbiya darslarida, sport to'garaklari va to'garaklar mashg'ulotlarida amalga oshiriladi. Ushbu sifatlarning samaradorligi asosan yuklamalarning oqilona tuzilishi va hajmi, ya'ni mashqlar soni, ularning takrorlanishi, vaqti, intensivligi, shuningdek ularni amalga oshirish shartlari bilan belgilanadi. To'g'ri tanlangan yuklama jalb qilinganlarning jismoniy holatini saqlab qolish uchun ham, yuqori sport natijalariga erishish uchun ham asosiy komponent hisoblanadi [1].

Ilmiy adabiyotlarda jismoniy faoliyat deganda insonning harakatlanish faoliyati tushuniladi, bu yuklamalarning dam olish holatiga nisbatan ortib borishi, tana faoliyati darajasi ko’rsatkichini belgilab beruvchi omildir. Jismoniy tarbiya va sport mutaxassislari jismoniy faoliyatning ikki turini ajratadilar. Bularga mashg'ulot va musobaqalardagi raqobatbardoshlik va jismoniy faoliyatni aniqlaydigan ikkita asosiy parametr - hajm va intensivlik kiradi [2].
Adabiy manbalar tahliliga ko‘ra, jismoniy faoliyat hajmi deganda vaqt birligida (kun, hafta, oy, yil) bajarilgan jismoniy mashqlarning umumiy soni tushuniladi. Hajmi aniq kilometrlar (tsiklik mashqlar), soatlar (atsiklik mashqlar) birliklarida ifodalanadi [3].
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, jismoniy mashqlar intensivligi ma'lum bir tezlikda bajariladigan jismoniy faoliyatning umumiy miqdori, ya'ni, vaqt birligi uchun bosib o'tilgan masofa ma'lum quvvat bilan (vaqt birligidagi quvvat kuchlanishlari), mashqlarning ma'lum bir zichligi bilan (alohida mashqlar orasidagi intervallardagi vaqt miqdori) hisobga olinadi. Intensivlikni oshirish, qoida tariqasida, rejalashtirilgan natijaga erishish uchun zaruriy shart bo'lib, ko'pincha bajarilgan ish hajmining kamayishi bilan mumkin bo'ladi [4].
Amaliyotchilarning ishini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, samarali o'quv dasturini yaratish uchun jismoniy tayyorgarlikning maqsadlari va darajasiga qarab jismoniy faoliyatning hajmi va intensivligini to'g'ri bog'lash kerak.
Darsda jismoniy yuklama miqdorini baholash usullaridan biri pulsometriya usulidir. Ushbu usulning mohiyati jismoniy tarbiya yoki mashg'ulotlarning turli davrlarida talabaning yurak urish tezligini hisoblash va tahlil qilishdir. O’quvchining yurak urishi 10 soniya davomida dam olishda (dars boshlanishidan oldin) va har bir yuklama turi tugagandan so'ng yoki ma'lum vaqt oralig'ida o'lchanadi. Keyin har bir raqam 6 ga ko'paytiriladi va bir daqiqada yurak urishi sonini aniqlanadi. Olingan barcha ma'lumotlar darsning yurak urish chastotasi protokolida qayd etiladi. Asosiy guruhdagi maktab o'quvchilari uchun yuklama ko'rsatkichlari norma hisoblanadi:
1. yuqori yurak urishi - daqiqada 161-175 zarba
2. o'rtacha yurak urishi - daqiqada 131-160 zarba
3. past yurak urishi - daqiqada 110-130 zarba.
Ilmiy va maxsus adabiyotlar tahliliga ko'ra, 12-13 yosh davri fiziologik sohada katta o'zgarishlar bilan tavsiflanadi. Bu yoshda suyaklarning o'sishi va shakllanishi va skeletning shakllanishi davom etadi. Bu davrda ko'krak qafasining kengligi oshadi.
Tadqiqot maqsadlari.
1. Ilmiy-metodik adabiyotlarni tahlil qilish.
2.Umumta’lim maktab yoshidagi bolalar uchun jismoniy tarbiya darslarida optimal yuklamaning qiymatini tavsiflash.
3. Pulsometriya natijalariga ko'ra yuklamaning jalb qilinganlarning yoshiga mos kelishini aniqlang.
Tadqiqot 3 bosqichda o'tkazildi. Birinchi bosqichda tadqiqot ishtirokchisi tanlab olindi. Ikkinchi bosqich to'g'ridan-to'g'ri tadqiqotni o'tkazishga bag'ishlandi. Uchinchi bosqichda pulsometriya ma'lumotlarini qayta ishlash amalga oshirildi.
Ishning amaliy qismida quyidagi metodlardan foydalanildi: pedagogik kuzatish usuli, pulsometriya usuli, grafik metodi.
Tadqiqot boshida va mashg'ulot vaqtida sub'ektning yurak urish tezligini aniqlash uchun standart usul bo'yicha pulsometriya usuli qo'llanildi.
Tadqiqotda olingan natijalarni ko'proq vizual tarzda taqdim etish uchun grafik usul qo'llanildi, pulsogrammalar qurildi. Olingan natijalar tahlil qilindi va jismoniy yuklama qiymatining o’quvchining yoshi, jinsi va jismoniy tayyorgarligiga muvofiqligi to'g'risida xulosa chiqariladi.
Tadqiqot natijalarini tahlil qilish tadqiqotning dastlabki gipotezasi to'g'ri bo'lgan degan xulosaga kelishga imkon beradi, ya'ni yuk qiymatining jalb qilinganlarning yoshi, jinsi va jismoniy tayyorgarligiga mos kelishini pulsometriya usuli yordamida aniqlash mumkin.