Sporulyatsiya, háreket túrleri Spora payda bolıwı

Sporulyatsiya, háreket túrleri
Spora payda bolıwı
Sporulyatsiya-bul bázi bakteriyalardıń uzaq evolyutsiya yarayonida uingan hám turni saqlap qolıwǵa qaratılǵan ózgesheligi. Kóbinese sporalar bakteriyalardıń toyoqcha formasındaǵı formaları menen payda boladı, kemnen-kem jaǵdaylarda sporulyatsiya kokklarda ushraydı hám bakteriyalardıń oralǵan formalarında ulıwma tupilmaydi.
Spora-bakterial kletka ishindegi jıltır domalaq yamasa toshvirlar qáliplesiwi. Sporulyatsiya paytida kletka citoplazması qolinlashadi, qatron hám lipoid elementlar menen oraladı, kletka esha suwdiń 60 payızın joǵatadı. Eger payda bolǵan sporaning diametri bakterial kletkanıń diametrinen úlkenlew bolsa, uniń túp forması ózgaradi hám kletka shpindel formasın uadi (yog ' kislotası bakteriyalarında sporulyatsiya paytida) yamasa baraban toyoqchasi (qoqshol bakteriyalarında ).
Sporlar joqarı temperatura, keptiriw hám otrof ortalıqta uwlı zatlı elementlardıń bar ekenligine ańsatǵana to'qat etediler. Bázi bakteriyalardıń sporalari bir neshe saat qaynatıwǵa shıdam bere uadi hám o'lmaydi. Sporalarning kepillik berilgen nobud bolıwı bug ' sterilizatorida 115-125 0 S temperaturada avtoklavlanganda yamasa sterilizatsiya etiletuǵın material Paster pechida 160 -170 0 S temperaturada saqlanganda júz boladı. bakterial kletkalardıń spora payda etiw qábileti uzaq múddetli azıq-túlik ónimlerin saqlawda juda qáwipli bolıp tabıladı.
Sporlar qolay sharayatlarda kógerip shıǵıwı múmkin, bakteriyalar kletkaları vegetativ formaǵa iye boladı : ular taǵı rawajlanıwı hám kóbeyiwi múmkin. Odatda spora kógerip shıǵıwı ushın bir neshe saat waqıt ketedi, bázi jaǵdaylarda kógerip shıǵıw 40 -50 dog'iqada júz bolıwı múmkin
Háreket túrleri
Bakteriyalardıń aktiv háreketleniw qábileti ularning arnawlı háreket shólkemleri - flagellin kontraktil belokınan 98% toshhkil tupgan flagella bar ekenligi menen boǵliq. Flagella elektron mikroskopda eń jaqsı kórinedi, optikalıq mikroskop astında ular tek arnawlı kontrastlı bınanı qollanılǵannan keyin anıqlanadı. Flagellalarning odatiy uzınlıǵı 5-9 mikron, bázi bakteriyalarda ol 30 mikronga etedi, bul bakterial kletkanıń ózinden sezilerli dorajada asadı.

Flagella sanına hám ularning kletka maydanında jaylasıwına qarab bakteriyalar ajralıp turadı :kletkanıń qutblaridan birinde bir flagellumga iye bolǵan monotrixlar (vibrio tırıspa)birinshi halda kletkanıń bir qutbida flagella bolǵan lofotrixlar hám amfitrixlar, ekinshisinde - eki qutbda-flagella kompleksi (Bacillus fluorescens); kletkanıń butun maydanında úshewlerbu qáliplesiwlerdiń kóp sanına iye bolǵan paritrixlar (E. coli).

Mikroorganizmlarda flagella sxematik jaylasıwı :
1-monotrixial; 2-lofotrixial
3-amfitrixial; 4-peritrixial

Flagella kletkanıń bir uchida jaylasqanında, onıń háreketi tuwrı sızıq boylap ámelge asıriladı, olardıń tártipsiz jaylasıwı menen bakteriyalar háreketi de tártipsiz bolıp tabıladı. Arnawlı háreket shólkemlerine iye bolmaǵan bakteriyalardıń háreketi olar shıǵaratuǵın shilimshiq (miksobakteriyalar) sebepli, olardıń uzın kletkalarınıń tolqınlı qısqarıwı (filamentli bakteriyalar ) yamasa olar jasaytuǵınlıq ortalıq bólekleri menen passiv túrde júz bolıwı múmkin.

Qolay sharayatlarda bakterial kletkalar kóbeyiwdi baslaydı, bul ádetde olardı ekige bolıw arqalı ámelge asıriladı, kamdan - kem jaǵdaylarda -qız kletkaların urıqlaw arqalı. Bakteriyalardıń kóbeyiwin támiyinleytuǵın tiykarǵı faktorlar tómendegiler bolıp tabıladı: azıq - awqat dárekleriniń bar ekenligi, optimal ıǵallıq hám temperatura, energiya dárekleri hám basqalar. bul faktorlardıń barlıǵı jasaw ortalıǵında bar ekenligi bakteriyalardıń ayırım túrlerin hár 5-10 saatta, basqaları bolsa hár 15-30 minutada bóliniwine múmkinshilik beredi. Usınıń menen birge, bakterial kletkalardıń kóbeyiw procesi ıǵallıq etiwmasligi, quyash nurı, mikrofloraning basqa túrleri menen antagonistik munasábetler hám basqalar sıyaqlı faktorlardı susaytirishi yamasa hátte pútkilley toqtatıwı múmkin.
Metabolizm haqqında ulıwma pikirler
Mikroorganizmlarda Eukaryotlar hám prokaryotlar ortasındaǵı ayırmashılıqlarǵa qaramay, olardıń tiykarǵı fiziologikalıq júkleri, sonday-aq metabolizm kóp tárepten uqsas bolıp tabıladı.

Metabolizm (metabolizm) termini bir- birine baylanıslı bolǵan eki keri processni birlestiradi-barlıq tiri janzatlarǵa tán bolǵan anabolizm hám katabolizm. Anabolizm (keri jaǵdayda konstruktiv metabolizm) mikroorganizmlar kletkaları tárepinen ximiyalıq birikpelerdiń biosintezida olarǵa túrli jollar menen kirgen elementlardan paydalanıwǵa azayadı. Biosintez reakciyaları kóbinese tiklovchi ózgeshelikke iye. Katabolizm (keri jaǵdayda energiya almasinuvi) azıq elementlarınan (uglevodlar, maylar hám basqa birikpeler) mikroorganizmlarning fiziologikalıq posılkalarına jóneltirilgen energiyanı alıw arqalı ámelge asıriladı.

Anabolizm hám katabolizmni ajıratıw múmkin, biraq bul júdá kem ushraydı (mısalı, gomofermentativ sút kislotası fermentatsiyasi menen uglevodlar konstruktiv almasinuvda derlik isletilmaydi). Basqa jaǵdaylarda, tap sol element da konstruktiv, de plastik almasinuvda qatnasadı. Bunnan tısqarı, málim processlerdiń mánisin quraytuǵın elementlar ádetde bir-birine aktiv tásir etedi.
Mikroorganizmlar qattı elementlardı ózlestira almaydı, sol sebepli olar kletkadan tısqarına shıǵarılǵan organikalıq kislotalar hám fermentler járdeminde olardı ámeldegi jaǵdayǵa aylantıradı.

Fermentler-bul tiri janzatlardıń kletkaları hám toqımaları tárepinen islep shiǵarılatuǵın hám bioximiyalıq hám ximiyalıq reakciyalar procesin kóp ret tezlestiriwge ılayıq bolǵan belok tábiyaatınıń ayriqsha katalizatorlari. Olar barlıq mikroskopik janzatlardıń kletkalarında ámeldegi hám olardıń mikroorganizmlarning turmıslıq processlerindegi roli metabolizmning barlıq táreplerin támiyinlew hám tártipke salıw menen baylanıslı. Fermentler bar ekenligi sebepli hár qanday organizmdiń kletkası (sonday-aq mikroorganizm) ishki ortalıqtıń turaqlı quramın (gomeostaz) saqlap turıwǵa ılayıq. Sol sebepli mikroorganizmlar kletkalarında statsionar jaǵdaydı buzatuǵın koncentraciya jılısıwların anıqlaytuǵın hám qoplaydigan bayqaǵısh mexanizmler ámeldegi hám isleydi. Kóplegen jaǵdaylarda, olar teris baylanıs principi tiykarında isleydi.

Fermenttiń aktiv yamasa katalitik orayı molekulanıń salıstırǵanda kishi bólegi bolıp tabıladı. Molekulanıń qalǵan bóleginiń aminokislota quramı, ásirese onıń dúzılıw maydanında jaylasqan jayları, fermenttiń katalitik aktivligin ózgertirmesten mutatsiyalar nátiyjesinde kútá úlken parıq etiwi múmkin. Soǵan qaramay, ferment maydanınıń túrli jaylarına basqa molekulalardıń qosılıwı katalizga tikkeley bolmaǵan tásir etiwi múmkin. Joqarı konsentrlangan eritpe bolǵan kletka citoplazmasında molekulalar toplanıwı múmkin. Hár qanday molekulanıń ferment maydanında málim bir jayǵa biriktirilishi onıń dúzilisin ózgertiwi hám óz gezeginde katalitik aktivliktiń asıwına yamasa tómenlewine alıp keliwi múmkin. Sonday etip, eger ónim metabolik jol menen artıqsha tóplanǵan bolsa, teris baylanıs principine muwapıq isleytuǵın Inhibitor fermentler menen belgilengen tárzde óz-ara tásir etedi hám olardı óshiredi. Bul túrdegi óz-ara tásirinler tártipke salıwdıń keń tarqalǵan usıllarınan biri bolıp tabıladı.

Soǵan uqsas mexanizm gormonlarning kletka membranalarında yamasa sitoplazmada jaylasqan ayriqsha receptorları menen baylanısıwına tiykarlanadı. Gormonlar kletkalar tárepinen shiǵarılatuǵın tártipke salıw funkciyasına iye birikpeler bolıp tabıladı. Gormonlarning receptorları menen baylanısıwı ekinshisiniń dúzilisin ózgertiredi hám gormon tásirine biologiyalıq juwap beretuǵın reakciyalar shınjırınıń payda bolıwına járdem beredi.

Sonday etip, mikroorganizmlar kletkalarınıń ishki quramınıń turaqlılıǵındı saqlaw olar sintez etken fermentler hám gormonlar sebepli ámelge asıriladı. Fermentlerdiń roli etakchi esaplanadı. Sonı da aytymizki, mikroorganizmlarning fermentlerdi sintez qılıw hám óz mútajlikleri ushın isletiw qábileti olar tekǵana ishki ortalıqtıń turaqlılıǵındı, bálki olardıń túrlerin saqlap qalıw ushın da tıykar bolıp tabıladı.
Mikroorganizmlar házirde málim bolǵan barlıq túrdegi fermentlerdi óz ishine aladı. Fermentlerdiń bir bólegi (indüksiyon fermentleri, ekzofermentlar) mikroorganizmlar tárepinen átirap -ortalıqqa shiǵarıladı hám tiykarlanıp joqarı molekulyar salmaqlıqtaǵı elementlardı kletkaǵa ańsatǵana kirip baratuǵın substratlarga ajıratıw ushın xızmet etedi. Qalǵan fermentler kletka ishindegi (endofermentlar) bolıp, olar mikroorganizmlar kletkaları ushın ishki metabolizm reakciyaların támiyinlew ushın zárúr bolıp tabıladı.
Mikroorganizmlar tárepinen energiya islep shıǵarıw oksidleniw-qaytarılıw processleriniń eki tiykarǵı túri járdeminde júz boladı : fermentatsiya hám dem alıw adenozin trifosfor kislotası (ATP) payda bolıwı menen baylanıslı.
Fermentatsiya waqtında tuwrıdan-tuwrı payda bolǵan organikalıq birikpeler de donor, da vodorod atomların qabıl etiwshi wazıypasın atqaradı. Fermentatsiya procesi anaerob sharayatta dawam etedi. Onıń ámelge asırılıwı nátiyjesinde uglevodlardan payda bolǵan piruvik kislota izbe-iz reakciyalar shınjırı (glikoliz) arqalı fermentatsiyaning málim túrlerine sáykes keletuǵın ónimlerge aylanadı. Sonday etip, sút kislotası fermentatsiyasida mikroorganizmlar tárepinen isletiletuǵın substratning tolıq bolmaǵan oksidlanishining tiykarǵı ónimi sút kislotası, spirtli fermentatsiya waqtında etil spirti esaplanadı.
Mikroorganizmlarning dem alıwında vodorod donorlarining rolin organikalıq hám organikalıq bolmaǵan birikpeler, akseptorlarning rolin bolsa tek organikalıq bolmaǵan birikpeler atqaradı. Eger vodorod atomlarınıń juwmaqlawshı qabıl etiwshisi molekulyar kislorod bolsa, dem alıw procesi aerob dem alıw dep ataladı. Itibar beriń, fermentatsiyadan ayrıqsha bolıp esaplanıw, aerob dem alıw sezilerli dárejede úlken energiya shıǵıwı menen birge keledi. Sonday etip, glyukozanıń sút kislotası fermentatsiyasi menen 197 kj hám tolıq aerob oksidleniw menen 2870 kj ajralıp shıǵadı.

Anaerob dem alıw dep atalatuǵın mikroorganizmlar ámeldegi, sebebi olar ushın vodoroddıń juwmaqlawshı qabıl etiwshisi baylanısqan kislorodtı óz ishine alǵan birpara organikalıq bolmaǵan birikpeler bolıp tabıladı. Olar arasında anaerob dem alıw processinde nitratlardan (Pseudomonas, Bacillus áwladları ) yamasa sulfatlardan (desulfovibrio, Desulfomonas áwladları ) paydalanatuǵın mikroorganizmlarni ajıratıp kórsetiw múmkin.

Fermentatsiya yamasa dem alıw processinde ajralıp shıǵıs energiya mikroorganizmlar kletkaları tárepinen eukaryotlarning mitoxondriyalarida yamasa prokaryotlarning mezosomalarida adenozin trifosfat (ATP) fosfat baǵları formasında toplandı. Anaerob kletkalarında fermentatsiya waqtında 0, 09 dan 106 J ge shekem saqlanadı, energiyanıń úlken bólegi fermentatsiyaning aqırǵı ónimlerinde qaladı, qalǵanları ıssılıq energiyası formasında joǵaladı. Nápes alıp atırǵanda mikroorganizmlar kletkaları 1, 6 dan 106 j ge shekem rezervlewge ılayıq. Bul energiyanıń yarımı aerob mikroorganizmlarning fiziologikalıq posılkalarında isletiledi, ekinshisi ıssılıq formasında joǵaladı. Alınǵan energiyanıń bir bólegin jaqtılıqqa aylantıra alatuǵın hám usınıń menen teńiz suwı, balıq hám basqa tábiyiy zatlardıń porlashini támiyinleytuǵın mikroorganizmlar málim.

Sporlar-kletka diywali dúzilisiniń gramm-oń túrine iye bolǵan dem alıw bakteriyalarınıń ayriqsha forması. Sporlar keptiriw, azıq elementlarınıń etiwmasligi hám basqalar menen birge bakteriyalar bar ekenligin qolaysız sharayatında payda boladı, bir bakteriya ishinde bir spora payda boladı. Sol sebepli sporalarning qáliplesiwi túrlerdiń saqlanıwına járdem beredi hám zammarrıqlarda bolǵanı sıyaqlı kóbeyiw usılı emes. Spora payda etiwshi aerob bakteriyalar, olardıń sporalari kletka diametrinen aspaydı, spora payda etiwshi anaerob bakteriyalar bolsa spora payda etiwshi anaerob bakteriyalar dep ataladı, olarda spora kólemi kletka diametrinen asadı hám sol sebepli olar shpindel formasın aladı, klostridiya dep ataladı (zaqım. clostridium. shpindel).

Spora qatlamları tiykarlanıp beloklardan hám az muǵdardaǵı lipidlar hám glikolipidlardan ibarat. Integument belokları qolaysız sharayatlarǵa joqarı qarsılıqqa iye hám sporalarni litik fermentler, basqa zıyanlı faktorlar tásirinen qorǵaw etedi, sonıń menen birge sporani erte kógerip shıǵıwdan qorǵaw etedi. Málim bolıwısha, mutant sporalari, qatlamız, keyinirek ósiwi ushın sharayat qolaysız sonda da, ana kletkasınan shıqqannan keyin tezlik penen kógerip shıǵadı. Korteks tiykarlanıp arnawlı túrdegi peptidoglikan molekulalarınan qurılǵan.
Bakteriyalarda spora va sporulyatsiya

Tariyp