Stabilizatorlar

a) 0 I b)
75-rasm. Stabilizator sxemasi a) va uni vo`lt-amper xarakteristikasi b). 
3. Kompensatsion, parametrik stabilizatorlar. 
Bu stabilizatorda, lampalar va yarim o`tkazgichlar asosida tuziladi (76-rasm). 
Sta bilizator kuchaytiruvchi organ–triod V
1 
va o`lchov organi–diod V
2 
dan tuzilgan. 
Rezistor manfiy teskari bog’lanish vazifasini bajaradi. Kirish kuchlanishi U
kir
o`zgarganda triod V
1
chiqish kuchlanishi U
chik
ni o`zgarishiga halaqit beradi. 
Mobodo U
chik 
ortsa diod V
2 
orqali tok ko`payadi, bu holat R
b
rezistorda kuchlanishni 
ortishiga va natijada V
1 
triodni qisman yopilishiga va undagi kuchlanish tushuvini 
ortishiga sabab bo`ladi. Bu holat stabilizatordagi chiqish kuchlanishini ortib 
ketishiga halaqit beradi. Chiqish kuchlanishini qiymati amalda V
2 
stabilizatordagi 
teskari

 
 
V
1
U
kir
R
b
R
n
I
chik 
U
chik
76-rasm. Tranzistorli 
stabilizator. 
V
2
kuchlanishga teng. Tokni stabillash uchun parametrik va kompensatsion 
stabilizatorlardan foydalaniladi. Termistor va baretterlar tok stabilizatorlarining 
elementlari bo`lib hizmat qilishi mumkin. Ammo ularni issiklikka ta`sirii ko`pligi 
(kattaligi) undan foydalanishni chegaralab qo`yadi. 76-rasmda tranzistorlar asosida 
tuzilgan tok stabilizatorni sxemasi ko`rsatilgan. S
t 
stabilitron yordamida nominal 
kuchlanishi hosil qilinadi.T
1
tranzistori rostlash, T
2
tranzistori esa kuchayirish 
vazifasini bajaradi. Rostlanuvchi tranzistor T
1
va namunaviy rezistor R
1
lar ketma-
ket ulangan yuklama rezistori R
yu
orqali o`tgan tok I
yu
chiqish kattaligi hisoblanadi. 
Stabilizator ishlagan vaqtida namunaviy rezistor U
tya
dagi kuchlanish tushu vi bilan 
taqqoslanadi. Bu kuchlanishlar farqi rostlovchi tranzistor T
1
kollektor – emitter 
uzatishdagi qarshilikni boshqaruvchi tranzistor T
2
da kuchaytiriladi, natijada tok 
stabillanadi.
Nazorat savollari: 

---

1. Qanday zanjirlar nochiziqli zanjirlarga kiradi? 2. Nochiziqli zanjirga misollar nima? 
3. Nochiziqli zanjir qanday tekshiriladi? 4. Termorezistor V.A.X i, Diodning V.A.X i? 
5. Stabilizator nima, stabillik holati nima? 6. Stabilizatsiya koeffitsenti nima?
8. Kompensatsion stabilizator nima? 9. Invertor ishlash prinsipini izohlang?
10. Konvertor nima u qanday ishlaydi? 11. Ko`prik invertorlarning kuch qismi nima?