Stansiyaning bir ipli sxemasini o`rganish Stansiyaning ikki ipli sxemasini o`rganish

4. Funksional sxema.
O’zaro ulanadigan funksional bloklar tartibi ko’rsatilgan stansiya rejasi funksional sxema deb ataladi.
Ijro etuvchi bloklar guruhi marshrutli terish bloklar guruhining buyruqlarini bajaradi, strelkalar holati, seksiyalar bo’shligi, qarama-qarshi va zid marshrutlarning bor-yo’qligini nazorat qiladi.
BEM da marshrutlarni qulflash va ajratishda, bloklarga qurilma apparatlarini yig’ish uchun funksional tamoyildan foydalanilgan. 14 ta namunaviy blok ishlab chiqilgan. Tizimni rivojlantirish jarayonida bazi bloklarning sxemalari qayta ishlangan, lekin ularning vazifalari o’zgarmagan. Bundan tashqari yana yangi bloklar turlari ham ishlab chiqilgan.
Ijro etuvchi bloklar guruhing funksional sxemasi berilgan bekat plani asosida tuziladi. Ijro etuvchi guruhida quyidagi bloklar qo’llaniladi:
П-62 – yo’l bloki, har bir stansion yo’l uchun o’rnatiladi. Blokning vazifalari quyidagicha: marshrut oxirlarini ajratish, qarama-qarshi marshrut o’rnatilishini oldini olish va yo’l holatini nazorat qilish. Yo’l holatini nazorat qilish blokka yo’l relesini qaytaruvchisini o’rnatish orqali amlga oshiriladi, IП, IIП, 3П, 4П, 5П, 6П, 8П, bloklari ЧКС, ИКС, ЧИ, НИ, ОКС, ЧКМ, НКМ, П relelaridan tashkil topgan.
СП-69 (СП-62, СП-65) – har bir strelkali yo’l uchastkasi uchun o’rnatiladi. Blok vazifalari: strelkali yo’l uchastkalariga kiruvchi strelkalarni qulflash, ajratish va bekor qilish; shu seksiyadan o’tuvchi marshrutlar uchun himoyalangan strelkalarni qulflash, ajratish va bekor qilish, qarama-qarshi marshrut svetoforini taqiqlovchi holatga o’tkazish. Blokda strelkali yo’l uchastkasining qaytaruvchisi o’rnatiladi, bu bilan EM avtomatlari sxemalarida strelkali seksiya holatining nazorati amalga oshiriladi1-7CП, 3-5СП 9СП, 11-19СП, 13-15СП, 17СП va 2СП, 4-6СП, 2-12П, 10СП, 8-14СП, 16СП, 12-18СП, 20СП, 22-24СП ).
bloklari, КС, 1М, 2М, 3, РИ, Р, СП relelari bor.
УП-65 (УП-62) – stansiya bo’g’izidagi har bir uchastka yo’llari (strelkasiz uchastka) uchun o’rnatiladi. Uchastka yo’llarida strelka bo’lmaydi lekin unda ham qulflash va ajratish vazifalari mavjud. Bu poyezdli marshrutda seksiyalarning ketma-ket ajralishi imkonini yaratadi. Manevrli marshrutlarda УП-65 bloki marshrutlarning oxirlarini ajratadi va qarama-qarshi manevr marshrutlarni o’rnatilib qolishining oldini oladi. (НАП,ЧАП) 1KC, 1М, 2М, 1КМ, 2КМ, РИ, Р, П1 relelaridan tashkil topgan.
ПС – strelkani ishga tushuruvchi. СП yoki ВСП turidagi elektr yuritmalar bilan jihozlangan strelkalar uchun o’rnatiladi. Blokning vazifasi strelkani taminot manbasiga ulash va strelka holatining datchiklarining nazoratini amalga oshirish. Taminot manbasi turi va usuliga qarab bloklar strelkani ikki simli boshqarish sxemasida batareyli (ПС-110, ПС-110А, ПС-110М) va batareysiz (ПС-220, ПС-220А, ПС-220М) ko’rinishda; hamda strelkani besh simli boshqarish sxemasida (ПСТ) yig’iladi. Strelkani ikki simli boshqarish sxemasida yig’ilgan bloklarda, bir blokda ikki komplekt bo’ladi. Shu sababli ikkita strelka uchun bitta blok qo’llaniladi.
C (CO, CC) – strelka uchun (yakkalik strelkali, juftlik strelkalari). Har bir yakkalik svetofor uchun o’rnatiladi. Juftlik strelkalar uchun ikkita C blok o’rnatiladi. Blokning vazifasi stansiya plani bo’yicha ulanadigan elektr zanjirlarni – strelka holati bo’yicha, nogabarit seksiyalarning bo’shligi, qo’riqlanuvchi strelkalarning holatiga qarab – kommutatsiya qilish, (1/3, 5/7, 9/11, 13, 15, 17,19 va 2/4, 6/8, 10/12, 14/16, 18, 20, 22, 24) ПК, МК, ВЗ relelaridan tashkil topgan.
M I – ikkita strelkali yo’l uchastkalarinig chegarasida joylashgan yakkalik manevr svetofori bloki. Blokning asosiy vazifalari: bir yo’nalishdagi manevr marshrutlarining boshi va oxirini ajratish, svetoforni boshqarish, marshrutni ajratish va bekor qilish shartlarini taminlash,(M5,M7, M10, M14) КС, Н, КМ, С, ОТ, ИП,О relelaridan tashkil topgan.
M II – tupikdan (M11) chiqish manevr svetofori yoki stvorda o’rnatilgan svetoforlarning bloki. Blokning asosiy vazifalari: turli yo’nalishdagi marshrutlarning boshi va oxirini aniqlash, svetoforni boshqarish, marshrutni ajratish va bekor qilish shartlarini taminlash.(M8, M9)
M III – yo’ldan yoki uchastka yo’lidan chiqish svetoforining bloke ( M1, M3, M2, M4, M6 M11, M12, M16). Blokning vazifalari: manevr marshrutlarining boshini aniqlash, svetoforni boshqarish, marshrutni ajratish va bekor qilish shartlarini taminlash.
ВД-62 – birlashtirilgan svetoforni (chiqish, marshrutli, ishlab chiqarish transporti) boshqarishdagi qo’shimcha blok. Blokning vazifalari: bir yo’nalishdagi poyezd va manevr marshrutlarining boshini ajratish, marshrutni ajratish va bekor qilish shartlarini taminlash. ВД-62 blokini ishlab chiqilishining asosiy sababi birlashtirilgan svetoforni boshqarishning funksional uzellarining qurilmalari bir blokni ichiga sig’maganligidir, Н,Ч - КС, 3, ОТ, КМ, Н, ИП relelaridan tashkil topgan.
BI – birlashtirilgan svetoforni boshqarishdagi funksional uzelning asosiy bloki (Ч2,Ч3 ,Ч4, Ч5, Ч6 Ч8, Н3, Н4, Н5, Н6, Н8 ). Blokning vazifasi svetofor yonishini boshqarish va lampochkalar ishlayotganini (ipini) tekshirish. Blok yashil, sariq, qizil, oq ranglar signallashtirilishini amalga oshira oladi, shu sababli uni marshrutli va peregonda yarim avtoblokirovka yoki 3 ishorali avtoblokirovka qo’llanilganida chiqish svetoforini boshqarishda ishlatish mumkin.
BII – bu blokning ham vazifalari huddi BI bloknikidek. Farqi shundaki BII bloki ikkita sariq yoki ikkita yashil ranglar uchun qo’shimcha signallashtirishni amalga oshiradi. Ikkita yashil rang bilan qo’shimcha signallashtirilgan variantida blok stansiya bo’g’izidan chiqishda ikkita peregon mavjud bo’lgan chiqish svetoforini boshqarish uchun qo’llanilishi mumkin, bu ikki peregonlarning birida yarim avtoblokirovka boshqasida uch ishorali avtoblokirovka. Ikkita sariq rang bilan qo’shimcha signallashtirilgan variantida esa har qanday birlashtirilgan svetoforning marshrutida strelkadan og’ib o’tish mavjud bo’ladigan bo’lsa.(Н1)
BIII – bu blokning ham vazifalari huddi BI bloknikidek. BIII blokning farqi shundaki, unda bir vaqtda sariq va yashil ranglar signallashtirilishi amalga oshiradi. Bunday svetoforlar to’rt ishorali avtoblokirovka bilan jixozlangan peregonga chiqishni ta’minlovchi marshrutlarni chegaralashda ishlatiladi.

Xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo`lsak bitiruvoldi amaliyotida biz nazariy bilimlarimizni amaliyotda sinab ko`rdik. Va shuni ayta olamizki bizda o`zgacha tasavvurlar paydo bo`ldi. Menga berilgan topshiriqqa asosan men strelkali o`tkazgich sxemalarini, stansiyaning sxematik planlarini o`rgandim. stansiya BES tizimida ishlayotganidan terish guruhlari bloklarini amaliy o`rganishni iloji bo`lmadi, lekin adabiyotlar orqali o`zimga kerakli bilimlarni o`zlashtirib oldim. Bu bitiruvoldi amaliyoti biz uchun bitiruv malakaviy ishini bajarishimizda juda muhim ro`l o`ynaydi, va shunga tayyorgarlik jarayoni desak xam xato bo`lmaydi. Amaliyot davomida men faqat elektromexanik va mexanik bajaradigan ishlarnigina emas stansiya navbatchisi bajaradigan ishlarni ham o`rganishga harakat qildim. Marshrut tayyorlash, poyezdlarni qabul qilish jo`natish, shuningdek manevrlarni bajarish qilish kerak bo`lgan ishlarni o`rgandim. Hazarasp stansiyasida strelkali o`tkazgichlar ikki simli boshqaruvda ishlaydi, shuning uchun besh simli boshqaruv sxemasini o`rganish uchun shu tumandagi boshqa bir stansiyaga borib o`rgandim. Istiqlol stansiyasida strelkali o`tkazgichlar boshqaruvi besh simli boshqaruv sxemasida ishlaydi. Shunday qilib bitiruvoldi amaliyotida kelajakda o`zimiz ishlaydigan sohaga tegishli bo`lgan bilim va ko`nikmalarni o`rgandik va o`zlashtirdik.