Statistik jamlash va guruhlash

Teng bo‘lmagan oraliq
Ko‘zlangan asosiy vazifalarni hal qilish nuqtayi nazaridan sta­tistik guruhlash quyidagi uch turga bo‘linadi:
1. Tipologik guruhlash.
2. Tuzilmaviy (strukturali) guruhlash.
3. Tahliliy (analitik) guruhlash.

Tipologik guruhlash deganda hodisalarni ijtimoiy-iqtisodiy tip­larga ajratish imkoniyatini beruvchi guruhlash tushuniladi. Xalq xo‘jaligini tarmoqlarga bo‘lib o‘rganish, aholini sinflarga ajratib o‘r­­ganish, qishloq xo‘jaligi korxonalarini shirkat, fermer, dehqon xo‘jaliklariga bo‘lib o‘rganishlar tipoligik guruhlashga misol bo‘la oladi. Demak, tipologik guruhlash yordamida korxonalarning ti­pi, ular­ning qaysi yo‘nalishda ixtisoslashganligi, qaysi mulkchilik shakliga tegishli ekanligi, aholining sinfiy va milliy tarkibi kabi muhim ommaviy ijtimoiy hodisalar o‘rganiladi.

Tipologik guruhlash deganda hodisalarni ijtimoiy-iqtisodiy tip­larga ajratish imkoniyatini beruvchi guruhlash tushuniladi. Xalq xo‘jaligini tarmoqlarga bo‘lib o‘rganish, aholini sinflarga ajratib o‘r­­ganish, qishloq xo‘jaligi korxonalarini shirkat, fermer, dehqon xo‘jaliklariga bo‘lib o‘rganishlar tipoligik guruhlashga misol bo‘la oladi. Demak, tipologik guruhlash yordamida korxonalarning ti­pi, ular­ning qaysi yo‘nalishda ixtisoslashganligi, qaysi mulkchilik shakliga tegishli ekanligi, aholining sinfiy va milliy tarkibi kabi muhim ommaviy ijtimoiy hodisalar o‘rganiladi.

Tuzilmaviy (strukturali) guruhlash deganda bir xil tipdagi sta­tistik to‘plam tarkibiy qismini guruhlarga bo‘lib, ularning sal­mo­g‘ini aniqlash orqali o‘rganish tushuniladi. Demak, ushbu gu­ruh­lash turida to‘plam tarkibidagi har bir guruhning salmog‘i aniq­la­nib, to‘plam tarkibi o‘rganiladi.

Tuzilmaviy guruhlash yordamida aholining milliy, jinsiy tar­ki­bi, mamlakat yalpi ichki mahsuloti, qishloq xo‘jalik yalpi mah­sulotining tarkibiy qismlari kabi ijtimoiy hodisalarning tuzil­ma­lari (strukturasi) o‘rganiladi.

Ikkilamchi guruhlash deganda dastlabki guruhlangan ma’lu­mot­larga asoslanib, yangidan tashkil qilingan guruhlash usuli tu­shuniladi. Ikkilamchi guruhlash, ya’ni yangi guruhlarni tuzish ik­ki usul yordamida amalga oshiriladi:

Ikkilamchi guruhlash deganda dastlabki guruhlangan ma’lu­mot­larga asoslanib, yangidan tashkil qilingan guruhlash usuli tu­shuniladi. Ikkilamchi guruhlash, ya’ni yangi guruhlarni tuzish ik­ki usul yordamida amalga oshiriladi:

1. Dastlabki guruhlash oraliqlarini yiriklashtirish usuli orqali;

2. Dastlabki guruhlash oraliqlarining nisbatiga asoslangan usul orqali.

Amaliyotda har ikkala usul ham ommaviy ijtimoiy hodi­sa­larni o‘rganishda, omil va natijaviy belgilar orasidagi qonu­niyat­larni aniqlashda keng qo‘llaniladi.

E’tiboringiz uchun rahmat!
http://fayllar.org
http://fayllar.org