Statistik ma'lumotlarni tahlil qilishning maqsadi qisman va noaniq kuzatuvlardan murakkab, real dunyo hodisasini tushunishdir

KIRISH
Statistik ma'lumotlarni tahlil qilishning maqsadi qisman va noaniq kuzatuvlardan murakkab, real dunyo hodisasini tushunishdir. Statistik ma'lumotlarni tahlil qilish asosidagi matematik nazariyani va tahlildan so'ng qabul qilingan qarorlarni farqlash muhimdir. Statistik tahlil insonning haqiqiy qarorlarini berishida sub'ektiv qism mavjud bo'lganda. Statistik natijalar ortidagi xavf va noaniqlikni tushunish qaror qabul qilish jarayonida muhim ahamiyatga ega.
Ushbu kurs ishimizda biz statistik ma'lumotlarni korrelyatsiya va regressiya tahlili orqali hodisalar o'rtasidagi bog'liqlik va assotsiatsiyani o'rganamiz, xususan, statistik ma'lumotlar tahlilini qo'llash davomida qanday qilib to'g'ri qaror qabul qilishni o'z ichiga oladi.
Tadqiqotlar natijasida olingan katta ma'lumotlar statistik tahlildan o'tkaziladi, natijada natijalarni ko'proq aholiga ekstrapolyatsiya qilish mumkin. Shu maqsadda, bunday katta ma'lumotlar butun tanlama natijalarini ifodalovchi kichikroq, oddiyroq o'lchov ifodalarida birlashtirilishi kerak. Bular tavsiflovchi statistik ma'lumotlarni tashkil qiladi, keyinchalik ular bir guruh va bir nechta guruhdagi turli o'zgaruvchilarni o'z ichiga olgan xulosaviy statistikada yordam beradi. Ularning taqsimlanish xususiyatlari tahlil qilinadi va yig'indi, o'rtacha, munosabatlar va farqlar sifatida tavsiflanadi. Ushbu chora-tadbirlar markaziy joylashuv va tarqalish choralari sifatida tasniflanadi. O'rtacha, Median va Mode - markaziy tendentsiya va diapazonning uchta asosiy o'lchovidir. Foiz, dispersiya, standart og'ish, standart xato va ishonch oralig'i dispersiya o'lchovlari hisoblanadi. Korrelyatsiya va regressiya ikkita raqamli o'zgaruvchi o'rtasidagi munosabatni tasvirlash uchun ishlatilishi mumkin. Korrelyatsiya assotsiatsiya o'lchovidir va regressiya bashorat qilish uchun ishlatiladi. Regressiya tahlili ma'lumotlar o'rtasidagi "ta'sirli" munosabatlarni baholashga yordam beradi. Bir yoki bir nechta o'zgaruvchilar orasidagi o'zgarishlar boshqa o'zgaruvchilarga ta'sir qilishi mumkin.
I BOB. KORRELYATSION-REGRESSION TAHLIL
1.1. Korrelyatsion tahlilning ahamiyati
Korrelyatsiya tahlili - bu maktabdagi statistika darslarida kam odam eslashi mumkin bo'lgan mavzu, ammo ko'pchilik mutaxassislar ma'lumotlar tahlilining asosiy qismi sifatida bilishadi. Biroq, korrelyatsiyalar ko'pincha noto'g'ri tushuniladi va noto'g'ri ishlatiladi, hatto tushunchalar sohasida ham bir qator sabablarga ko'ra. Shunday qilib, bu erda bir nechta tahlillar bilan korrelyatsiya tahlilining asoslari bo'yicha foydali qismlarini bilib olamiz.
Korrelyatsiya tahlili - bu ikki o'zgaruvchi/ma'lumotlar to'plami o'rtasida bog'liqlik mavjudligini va bu munosabatlar qanchalik kuchli ekanligini aniqlash uchun ishlatiladigan statistik usul.Bozor tadqiqotlari nuqtai nazaridan bu korrelyatsiya tahlili so'rovlar va so'rovlar kabi tadqiqot usullaridan to'plangan miqdoriy ma'lumotlarni tahlil qilish, ikkalasi o'rtasida muhim aloqalar, naqshlar yoki tendentsiyalar mavjudligini aniqlash uchun ishlatilinadi. Asosan, korrelyatsiya tahlili ma'lumotlar to'plamidagi naqshlarni aniqlash uchun ishlatiladi. Ijobiy korrelyatsiya natijasi ikkala o'zgaruvchining bir-biriga nisbatan ortib borishini bildiradi, salbiy korrelyatsiya esa bir o'zgaruvchining kamayishi bilan ikkinchisi ortadi.
Omillarning har bir qiymatiga turli sharoitlarida natijaviy belgining har xil qiymatlari mos keladigan bog’lanish korrelyatsion bog’lanish yoki munosabat deyiladi. Korrelyatsion bog’lanishning xarakterli xususiyati shundan iboratki, bunda
omillarning to’liq soni nomahlumdir. SHuning uchun bunday bog’lanishlar to’liqsiz
hisoblanadi va ularni formulalar orqali taqriban ifodalash mumkin, xolos. Korrelyatsiya so’zi lotincha correlation so’zidan olingan bo’lib, o’zaro munosabat, muvofiqlik, bog’liqlik degan mahnoga ega.
Ikki hodisa yoki omil va natijaviy belgilar orasidagi bog’lanish juft korrelyatsiya deb ataladi.
Korrelyatsion bog’lanishlarni o’rganishda ikki toifadagi masalalar ko’ndalang bo’ladi. Ulardan biri o’rganilayotgan hodisalar (belgilar) orasida qanchalik zich (yahni kuchli yoki kuchsiz) bog’lanish mavjudligini baholashdan iborat. Bu korrelyatsion tahlil deb ataluvchi usulning vazifasi hisoblanadi.
Korrrelyatsion tahlil deb hodisalar orasidagi bog’lanish zichlik darajasini baholashga aytiladi.
Omillarning uzaro boglanishi 2 turga bulinadi: funktsional boglanish va korrelyatsion boglanish. Yunalishlarning o’zgarishiga karab, bog’lanishlar ikki turga bo’linadi: to’gri bog’lanish va teskari bog’lanishlar.
Analitik ifodalarning ko’rinishlariga qarab ham bog’lanishlar ikki turga bo’linadi: to’g’ri chiziqli va chiziksiz bog’lanishlar. Fuktsional bog’lanishlarda bir o’zgaruvchi belgining har qaysi qiymatiga boshqa o’zgaruvchi belgining anik bitta qiymati mos keladi.
Korrelyatsion tahlil korrelyatsiya koeffitsientlarini aniqlash va ularning muhimligini, ishonchliligini baholashga asoslanadi. Bog’lanishlar chiziqli bo’lsa, u
holda bog’lanish zichligi baholashda korrelyatsiya koeffitsientidan foydalanish mumkin:


Ekonometrik modellashtirish usullari tasniflarini ham bir sega olamiz.