Stator staninadan va unga boltlar bilan maxkam­langan bosh qutblardan iborat

21-mavzu. O‘zgarmas tok generatorlari tavsiflari
O‘zgarmas tok generatorining ishlash jarayonida yakor chul­g‘amida EYK E_a [(15.20)ga qarang]. Generatorga yuklanish ulanganda, yakor zanjirida tok hosil bo‘ladi, generator chiqish klemmalarida kuchlanish paydo bo‘ladi. Kirxgofning kuchlanishlar qonuniga asoslanib, yakor klemmasidagi kuchlanishni quyidagicha ifodalaymiz
(17.1)
bunda  (17.2)
- yakor zanjirining barcha qarshiliklari: yakor chulg‘ami ; qo‘shimcha qutb chulg‘ami  ; kompensatsiya chulg‘ami ; ketma-ket ulangan qo‘zg‘atish chulg‘ami  ; shchetka o‘tkinchi kontaki  . Ifoda (17.2)da keltirilgan chulg‘amlardan birortasi mashinada bo‘lmasa, u holda shu qo‘shiluvchi bo‘lmaydi.
Generator yakori birlamchi motor yordamida aylantiriladi, u generator valida aylantiruvchi moment M₁ hosil qiladi. Agar generator yu.i. rejimida ishlasa (I_a = 0), u holda generator valini aylantirish uchun nisbatan kichik bo‘lgan yu.i. momenti M₀ etarli bo‘ladi. Bu generator ishlashida hosil bo‘ladigan tormozlovchi momentlardan iborat: ishqalanuvi kuchlar momenti va yakordagi uyurma toklar momenti.
YUklangan generatorning ishlashida yakor chulg‘ami o‘tkazgich­larida tok hosil bo‘ladi, u qo‘zg‘otuvchi chulg‘am g‘osil qilgan magnit maydon bilan ta’siri natijasida, yakorda elektro­magnit moment M hosil qiladi [(15.24)ga qarang]. Generatorda bu moment birlamchi motorning aylantiruvchi momentiga qarama-qarshi yo‘nalgan, ya’ni u tormozlovichi bo‘ladi (15.1-rasm).
Ifoda (17.3) generator aylanish tezligi o‘zgarmas (n=const.) bo‘lganda birlamchi motorning aylantiruvchi momenti M₁ genera­torning aks ta’sir etuvchi momentlari (yu.i. M₀ momenti va elektromagnit moment M) yig‘indisi bilan muvozanatlashadi.
. (17.3)

17.1-rasm. O‘zgarmas tok generatorlaridagi momentlar
Ifoda (17.3) mashina yakori ayla­nish tezligi sho‘garmas n=const. Bo‘l­ganda - generatorning momentlar teng­la­masi deyiladi. Ifodaning (17.3) hadlarini burchak tezligi ωga ko‘pay­tirib, quvvatlar tenglamasini hosil qilamiz
, (17.4)
bunda  - birlamchi motor­dan generatorga keltirilayotgan (mexa­nik) quvvat;  - yu.i. quvvati, ya’ni generator yuksiz ishlaganda motordan kelayotgan yuksiz ishlash (mexanik) quvvati (generator yukla­nishi uzilgan);  - genera­torning elektromagnit quvvati.
Ifoda (15.27)dan quyidagini hosil qilamiz

yoki (17.1) e’tiborga olsak,
(17.5)
bunda R₂ - generatordagi foydali (elektr) quvvat, ya’ni gene­rator­ning yuklanishga berayotgan quvvati; R_ea-yakor zanjir­idagi chulg‘am qizishi va shchetka kontaktidagi quvvat isroflari.
Generator qo‘zg‘atish chulg‘amidagi isrof R_e.k e’tiborga olib, o‘zgarmas tok generatori uchun quvvatlar tenglamasini yozamiz
(17.6)
Demak, birlamchi motordan generatorga kelayotgan mexanik quvvat R₁ generatorda foydali elektr quvvat R₂ ga aylanib yuklanishga uzatilayapti va quvvat isroflarini qoplash ( ) uchun sarflanayapti.
Aksariyat, generatorlar yakori o‘zgarmas tezlik bilan aylangani uchun, uning tavsiflari n=const. bo‘lganda ko‘riladi.
Yuksiz ishlash tavsifi – yu.i. rejimida generator chiqish klemmalaridagi kuchlanish  ning qo‘zg‘atish tokiga bog‘liqligi:
, bunda  va 
YUklanish tavifi – yuklanish bilan ishlayotganda ( ) generator chiqish klemmalaridagi kuchlanish  ning qo‘zg‘atish toki ga bog‘liqligi:
, bunda  va
Tashqi tavsifi - generator chiqish klemmalaridagi kuchlanish ning yuklanish toki ga bog‘liqligi:
, bunda  va
bunda  qo‘zg‘atish chulg‘amidagi rostlovchi reostat qarshi­ligi.
Rostlovchi tavsif – qo‘zg‘atish toki  ning yuklanish toki ga bog‘liqligi:
, bunda  va
Keltirilgan tavsiflarning ko‘rinishlari o‘zgarmas tok generatori xususiyatlarini aniqlab beradi.