«стратегик менежмент» фани бўйича қисқача маълумот

Айрим хўжалик юритиш шаклларининг қиёсий тавсифи

Белгилар	Ишлаб чиқариш соҳаларида кооперациялашган корхоналар	Истеъмол (матлубот) кооперацияси корхоналари	Акциядорлик жамиятлари
Мақсад	Ишчи-аъзоларнинг моддий ва бошқа эҳтижларини қондириш	Пайчи аъзоларнинг моддий ва бошқа эҳтижларини қондириш	Акциялар учун фойда олиш
Мақсадга эришиш усули	Корхона аъзоларининг меҳнат билан иштироки	Корхона аъзоларининг иқтисодий иштироки	Ёлланма меҳнат
Ташкилий- ҳуқуқий мақом	Тижорат ташкилоти	Нотижорат ташкилоти	Тижорат ташкилоти
Бошқариш тамойили	Бир аъзо – бир овоз	Бир аъзо – бир овоз	Бир акция – бир овоз
Мулк шакли	Кооператив, умумий, улушли	Кооператив, умумий қўшма	Улушли
Жавобгарлик	Субсидиар	Субсидиар

Кооперациянинг ривожланишида пайчилар иқтисодий иштирокининг асосий кўрсаткичлари.

Иқтисодий иштирок шакли	Иқтисодий иштирок кўрсаткичлари	Мукофот шакллари
Товар харид қилиш	Пайчиларнинг товар айланиши	Бонус, чегирмалар, имтиёзлар
Қишлоқ хўжалиги маҳсулотини ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш	Ишлаб чиқарилган ва қайта ишланган маҳсулотнинг қиймати	Сотилган маҳсулот ва хомашё учун компенсация
Қишлоқ хўжалиги маҳсулоти ва маҳаллий хомашёсини тайёрлаш ва сотиш	Сотилган маҳсулот ва хомашёнинг қиймати	Сотилган маҳсулот ва хомашё учун компенсация
Пай бадали	Пай фондининг ўсиши	Дивидендлар
Кооперациялашган сармояни ҳосил қилишдаги дастлабки иштирок	Пай бадалининг суммаси	Бай бадаллари учун тўловлар (дивидендлар)
Айланма маблағларни тўлдириш учун кредитлаш	Пул улушининг суммаси	Омонот бўйича фоизлар суммаси

Кооперациянинг турли шакллари ва усулларининг ривожланишига қуйидаги омиллар таъсир кўрсатади:

• муайян минтақа ишлаб чиқарувчи кучларининг ривожланиш даражаси ва ишлаб чиқариш жараёнларининг интеграциялашув даражаси;
• товарлар, меҳнат, сармоя ва хизматлар истеъмол бозорининг ҳолати;
• кооперация жараёнлари, шу жумладан кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш ижтимоий-иқтисодий асослари ва унинг ҳолати;
• маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш, шунингдек турли хилдаги хизматларни кўрсатиш соҳасида рақобатнинг ривожланганлик даражаси.

Кооперация тизимини ривожлантиришнинг ташкилий-иқтисодий жиҳатларини тадқиқ этиш уни шакллантиришнинг айрим муҳим хусусиятларини ажратиш имконини беради:

• Биринчидан, ишлаб чиқариш ва матлубот кооперациясининг асосий негизи бўлиб унинг бошланғич бўғини – кооперациялашган хўжалик (бирлашма) ҳисобланади. Бундан келиб чиқадики, ушбу бошланғич бўғинлар минтақалар даражасида ташкил этадиган барча тузилмалар амалда ўзларининг манфаатларига хизмат кўрсатувчи тузилмалар бўлиши (амалда ўзида кооператив инфратузилмани намоён этиши) лозим. Шу муносабат билан кооперация тизимининг ҳудудий ва республика бирлашмаларига бошқарув функцияларининг топширилиши кооперациянинг моҳиятига мос келмайди.