Strategiyasi. Fuqarolik jamiyati

Birinchidan, “Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida” Qonun bugun mamla­
katda ijro etish bilan bog‘liq, asosan, davlat hokimiyati va boshqaruv or­
ganlari zimmasida bo‘lib kelayotgan bir qator vazifalar va ular bo'yicha 
vakolatlarga egalikda davlat - jamiyat sherikchiligini ifodalaydi. Ijti- 
moiy-iqtisodiy rivojlanish dasturlarini amalga oshirishda ulami loyiha- 
lashtirish, tashkillashtirish, tartibga solish, boshqarish, nazorat qilish 
bo‘yicha vazifalar va vakolatlaming bir qismi fuqarolik jamiyati institut­
lari zimmasiga o‘tishi, bir tomondan, davlat va jamiyat boshqaruvini 
amalga oshirishda fuqarolik jamiyati institutlarining rolini oshirsa, 
ikkinchi tomondan, bu fuqarolik jamiyatiga o‘tish talablaridan birining 
hal etilishini ifodalaydi.
13 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: 0 ‘zbekiston. 2014. 19 b.
14 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, T.: 0 ‘zbekiston. 2014. 20 b.
20

---

Ikkinchidan, davlat hokimiyati va boshqaruv organlari hozirgi 
vaqtda ijtimoiy-gumanitar muammolarni tahlil etish va ular bo'yicha 
belgilangan tadbirlarni amalga oshirishda yetakchilik qilib keladi.
Uchinchidan, davlat tuzilmalari ushbu munosabatlarga o4z vakolat- 
larida belgilangan me’yorlardan kelib chiqib yondashadi, fuqarolik jami- 
yati institutlarining esa cfrtadagi masalani hal etishda ishtirok etish va- 
kolatlari aniq emas. Bu holat esa ocz-o‘zidan masalaning bir tomonlama 
hal etilishi yoki sansolorlikning kelib chiqishiga sabab boMadi.
To‘rtinchidan, fuqarolik jamiyati institutlarining o4z-o;zini boshqa­
ruv mexanizmlari va huquqiy vakolatlarining o'zgarishi davlat hokimi­
yati. boshqaruv organlari mexanizmi va huquqiy vakolatlarida ham tar- 
kibiy o'zgarishlarini vujudga keltiradi.
2010-yilning noyabr oyida 0 ‘zbekiston Respublikasi Birinchi Pre- 
zidentining tashabbusi bilan qabul qilingan “Mamlakatimizda demokra- 
tik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlan- 
tirish konsepsiyasi” ko‘p tarmoqli NNTlami rivojlantirish va qo'llab- 
quvvatlash yangi bosqichining boshlanish davri bo‘ldi.
Konsepsiyaning qoidalaridan kelib chiqib, bir qator qonun hujjatla- 
ri, shu jumladan, 2013-yil 28-dekabrda “Ekologik nazorat to‘g‘risida”gi 
Qonun qabul qilinib, NNTlar ekologik nazoratning asosiy subyekti sifa- 
tida belgilandi.
2014-yilning 5-mayida “Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari 
faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida”gi Qonun, shu yilning 25-sentabrida 
esa “Ijtimoiy sheriklik totg‘risida”gi Qonun qabul qilindi.
“Ijtimoiy sheriklik to‘gcrisida”gi Qonunga ko‘ra NNTlarni ijtimoiy 
ahamiyatga molik masalalami hal qilishda ishtirok etishga samarali jalb 
qilishning va davlat tomonidan rag'batlantirishning shakllaridan biri si- 
fatida Qoraqalpog'iston Respublikasi Jo4qorg‘i Kengesi, xalq deputatlari 
viloyatlar va Toshkent shahar Kengashlari huzuridagi nodavlat notijorat 
tashkilotlarini va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini qo'llab- 
quvvatlash jamoat fondlari orqali NNTlar faoliyatini moliyalashtirish- 
ning yangi mexanizmi yaratildi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2013-yil 12-de- 
kabrda qabul qilingan PQ-2085-sonli “Fuqarolik jamiyati institutlarini 
rivojlantirishga ko'maklashish borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar 
to‘g‘risida”gi qarorining qabul qilinishi ushbu sohadagi qonunchilikni 
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.
21

---

Birinchi Prezident qarorini amalga oshirish maqsadida 2014-yil 10- 
martda 57-sonli Hukumat qarori qabul qilindi.
Yuqorida qayd etilgan qonun hujjatlariga ko‘ra, NNTlarni tuzish va 
faoliyatini tashkil etishning tashkiliy-huquqiy mexanizmlari yanada ta- 
komillashtirildi va sezilarli darajada soddalashtirildi, xususan:
1. NNTni davlat ro‘yxatidan o'tkazish uchun undiriladigan davlat 
boji stavkalari miqdori 5 baravarga, ulaming ramzlarini davlat ro‘yxati- 
dan o‘tkazish uchun undiriladigan yig‘imlar miqdori 2,5 baravarga ka- 
maytirildi. Bunda nogironlar, faxriylar, xotin-qizlar va bolalar jamoat 
birlashmalarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun davlat boji mazkur 
qaror bilan tasdiqlangan davlat boji miqdorining 50 foizi miqdorida un- 
diriladi;
2. 0 ‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatga olingan NNTning alohida 
boMinmalari (vakolatxonalari va filiallari)ni, shu jumladan, yuridik 
shaxs huquqiga ega bo‘lganlarini davlat ro‘yxatidan o'tkazish va hisob- 
ga olish uchun davlat boji undirilmaydi;
3. Davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizani ko‘rib chiqish 
muddati ikki oydan bir oyga kamaytirildi;
Taqdim etilgan arizalami oqibatsiz qoldirish to‘g‘risidagi qaror qa­
bul qilish instituti chiqarib tashlandi;
4. Ta’sis hujjatlarini rasmiylashtirish tartibi soddalashtirilib, hujjat- 
lami notarial tasdiqlash talabi bekor qilindi, shuningdek, endilikda ta’sis 
hujjatlari avvalgidek uch nusxada emas, balki faqat ikki nusxada va fa- 
qat davlat tilda taqdim etiladigan bo‘ldi;
NNTni qayta ro‘yxatdan o'tkazish uchun hujjatlami taqdim qilish 
tartibi soddalashtirildi va h.k.
5. Hujjatlami notarial tasdiqlashni bekor qilish, NNTni davlat ro‘y- 
xatidan o‘tkazish to‘g‘risidagi arizalami ko‘rib chiqish muddatining qis- 
qartirilishi kabi ijobiy o‘zgarishlar “0 ‘zbekiston Respublikasining ayrim 
qonun hujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi
2014-yil 11-dekabrdagi O‘RQ-381 Qonunida ham o‘z aksini topdi.
Shu bilan birga, Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 10-martdagi qa­
rori bilan Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatining huquqiy asoslari- 
ni takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar rejasi tasdiqlandi.
1. 
Davlat boshqaruvi organlari tomonidan NNTlaming milliy qo- 
nunchilik va xalqaro shartnomalarda mustahkamlangan huquq va qonu- 
niy manfaatlariga rioya qilinishi masalalariga muhim ahamiyat berildi.
22

---

2. 
Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 10-martdagi 57-sonli qaroriga 
ko4ra har chorakda NNTning rahbar organlari tomonidan qabul qilingan 
qarorlarini adliya organlariga taqdim qilish amaliyoti bekor qilindi.
3 .NNTlarning faoliyati shak-shubhasiz turli xil tadbirlami o'tkazish 
orqali erishiladigan xayriya va ijtimoiy foydali maqsadlarga erishishga 
ycfnaltirilgan. Shuni ta’kidlash joizki, qonunchilikda, shuningdek, NNT 
lar tomonidan tadbirlar o'tkazish tartibini takomillashtirishga qaratilgan 
tegishli ijobiy choralar ko‘rildi.
4. Xususan, 2015-yilning 4-iyunida O'zbekiston Respublikasi 
Adliya Vazirining buyrug'i bilan (ro'yxat raqami 2679) Nodavlat 
notijorat tashkilotlari tadbirlarini kelishish tartibi to'g'risidagi nizom tas- 
diqlandi. NNTlarning tadbirlarini kelishishning huquqiy belgilanishi 
avval ham mavjud boMganligi sababli ushbu nizom yangilik hisoblan- 
maydi. Mazkur nizomning asosiy vazifasi huquqni qo'llash amaliyotida 
bir xillikni ta’minlashdan iborat.
5. NNTlar faoliyatining erkinligini kafolatlash va tadbirlami hech 
qanday to‘siqlarsiz o'tkazilishini ta’minlash maqsadida, nizomda qonun 
hujjatlari va NNT ustavida belgilangan maqsadlardan kelib chiqib o‘tka- 
zilayotgan tadbirlarga Adliya organlari vakilining noqonuniy aralashu- 
viga yo‘l qo‘yilmasligi, shuningdek, NNTning ro'yxatdan o'tkazuvchi 
organning noqonuniy xatti-harakatlari ustidan shikoyat qilish huquqi 
alohida belgilab o4ilgan.
NNTlar faoliyatini tartibga solish sohasidagi qonunchilikdagi ijobiy 
o‘zgarishlarga obyektiv nazar tashlansa, mazkur ma’ruzaning xulosasi 
sifatida, shuni qayd etish mumkinki, ularning barchasi: