Sud-buxgalteriya ekspertizasi. Buxgalteriya hisobi ekspertizasi sud-buxgalteriya ekspertizasini tayinlash rasmiylashtiriladi

Sud-buxgalteriya ekspertizasini tayinlash va ishlab chiqarish
Sud-buxgalteriya ekspertizasi ishlarni dastlabki tergov paytida va ular sudda ko'rib chiqilayotganda tayinlanishi mumkin (Rossiya Federatsiyasi Jinoyat-protsessual kodeksining 195, 283-moddalari). Sud-buxgalteriya ekspertizasini o'tkazish majburiy emas va ishning aniq holatlaridan, audit materiallaridan, buxgalteriya hisobi va boshqa hujjatlardan kelib chiqishi kerak.
Sud-buxgalteriya ekspertizasini tayinlash uchun quyidagilar asos bo'ladi:
1) audit xulosasi va ish materiallari o'rtasidagi qarama-qarshiliklar;
2) dastlabki va takroriy auditning xulosasi o'rtasidagi nomuvofiqliklar;
3) mansabdor shaxslar va moddiy javobgar shaxslar tomonidan taqdim etilgan hujjatlarning auditor tomonidan buxgalteriya hisobiga qabul qilinmasligi;
4) moddiy javobgar shaxslar tomonidan ajratilmagan kamchilik to'g'risidagi auditor xulosalarining hujjatli shaklda tasdiqlanmaganligi;
5) mansabdor shaxslarni va moddiy javobgar shaxslarni jalb qilmasdan tekshirish;
6) zarar miqdorini hisoblashning ishonchliligiga shubhalar;
7) zararni aniqlashda auditor tomonidan qo'llaniladigan usullarga shubhalar;
8) ayblanuvchining tekshirish xulosalarini e'tirozlash to'g'risidagi asoslantirilgan iltimosnomasi mavjudligi;
9) boshqa mutaxassislik bo'yicha ekspertning xulosasi.
Buxgalteriya ekspertizasi tayinlashdan oldin tergovchi ish materiallarini diqqat bilan o'rganishi kerak. U o'g'irlik sodir bo'lgan tashkilotda buxgalteriya hisobi va hisobot tizimini o'rganadi, qo'shimcha hujjatlarni talab qiladi va hokazo.
Sud-buxgalteriya ekspertizasini tayinlashda ekspertning ruxsati uchun savollarni malakali shakllantirish katta ahamiyatga ega. Ularning to'g'ri shakllantirilishi buxgalteriya ekspertizasining predmeti va vazifalariga va mutaxassisning malakasiga bog'liq.
Savol berish uchun talablar:
1) savolning aniq ifodasi, asossiz umumlashmalarning yo'qligi;
2) savol asosli ma'lumotni taqdim etish uchun emas, balki ekspert tadqiqotiga ehtiyoj paydo bo'ladigan tarzda shakllantirilishi kerak;
3) savollar mantiqiy, izchil, qisqa va tushunarli bo‘lishi kerak;
4) ekspert oldiga ko'p sonli savollar qo'ymaslik kerak;
5) ekspert oldiga tergov qilinayotgan ishning ayrim holatlari bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan savollarni qo‘yish zarur.
Imtihon jarayoni bir necha bosqichlardan iborat.
Tashkiliy deb atash mumkin bo'lgan birinchi bosqich quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1) ekspertiza tayinlash to'g'risida qaror chiqarish;
2) imtihon topshirig'i bilan tanishish;
4) ekspertiza uchun eng mos uslubni tanlash;
5) imtihon rejasini ishlab chiqish va uni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan taxminiy vaqtni belgilash;
Ekspert 5 kun ichida materiallar bilan tanishishi kerak. Ko'tarilgan masalalar bo'yicha xulosa berishning iloji bo'lmasa, ekspert asoslantirilgan bayonnoma tuzadi. Bunday holatlarga quyidagilar kiradi:
1) masalalar ekspertning vakolatiga kirmaydigan, yuridik xususiyatga ega yoki maxsus buxgalteriya bilimini talab qilmaydigan holatlar;
2) taqdim etilgan materiallar sonining yetarli emasligi;
3) zarur materiallarni hujjatli auditsiz yoki boshqa ekspertiza turlarisiz (qo‘l yozuvi, merchandaysing) olishning mumkin emasligi;
4) ekspertiza o'tkazish uchun zarur bo'lgan hujjatlarning yo'qligi (agar ularni darhol to'ldirishning iloji bo'lmasa) yoki ekspertiza uchun zarur bo'lgan materiallar taqdim etilmaganligi;
5) buxgalteriya hisobining ushbu sohasi bo'yicha mutaxassis buxgalterning bilimi yo'qligi.
Xulosa berishning mumkin emasligi to'g'risidagi xulosa ekspert tomonidan imzolanishi va ekspertiza muassasasining muhri bilan tasdiqlangan bo'lishi kerak.
Agar ekspert tergovchi (sud) tomonidan qo'yilgan savollarning kamida bittasiga javob berish imkoniyatiga ega bo'lsa, u ekspertiza o'tkazishi shart.
Ikkinchi bosqich (tadqiqot)? ekspertiza yuritish ekspert hal qilish uchun qo‘yilgan masalalar bo‘yicha buxgalteriya hujjatlari va ishning boshqa materiallarini o‘rganish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bu bosqichda tadqiqot jarayoni va uning natijalari tavsiflanadi, aniqlangan faktlarga ilmiy izoh beriladi.
Uchinchi bosqich (yakuniy)? tadqiqot natijalarini guruhlash va tizimlashtirish, natijalarni umumlashtirish va xulosaning yakuniy hujjatini tuzish.
Sud-buxgalteriya ekspertizasini o'tkazishda uni o'tkazish tashabbuskori (tergovchi, sudya) ishning yangi holatlari to'g'risida ekspert bilan yaqin aloqa o'rnatadi va doimiy ma'lumot almashadi.