Sugurta tashkilotlarining inve. Stitsiya faoliyati

2. Sugurtalovchining investitsion jarayonlarda ishtirok etish shart-sharoitlari
Sug'urtalovchilar tomonidan yig'ilgan sug'urta mukofotlar jamg'arma hajmini
oshiradi. Biznesni yuritish bilan bog'liq xarajatlar, da’vo va aksiyador dividentlariga sarflangan to'lovlar jamg'arma hajmini kamaytiradi. Sug'urtalovchi ko'p yil
davomida faoliyat ko'rsatish uchun jamg4armani yildan-yilga mustahkamlab borishi zarur. Shu bilan birga kompaniya menejerlari bu mablag' lami bank depozitida ma’lum foiz olish maqsadida ushlab turishadi.
Agar menejerlar jamg'arma mablag'larini bank kabi turli obyektlarga
investitsiya qilsalar. ular katta daromad olishlari mumkin. Bank foiz to'lash
imkoniyatiga ega bo'lgan mijozga berishi ham mumkin. Mijozdan olingan pul
mablag'lari omonatchi to'lovini va bank xarajatlarini qoplashi lozim. Shuningdek
sug'urta jamg'armasining menejerlari bevosita qarz berishi mumkin.
Sug4urtalovchilar bank bo'lmaganligi tufayli ular bu ishni aksiyalar sotib olish orqali amalga oshiradi.
Sug'urtalovchilar o'zlari mas’ul bo'lgan jamg'armalar mablag'larini boshqa
usul bilan ham joylashtiradi. Masalan ijaraga berish va obyektlami qurish, shuningdek turli moliyaviy instrumentlami ishlatish usullari orqali amalga oshiradilar.191
1979 yildan boshlab yangi tashkil etilgan sug'urta kompaniyalarga bir vaqtning
o'zida umumiy sug'urtalash va hayot sug'urtasi bilan shug'ullanish taqiq etilganligi
to'g'risidagi qonuni harakatga tushgan edi. Mavjud bo'lgan ko'p tarmoqli
kompaniyalar faoliyatning ikki turini alohida alohida olib boradi.
Bu holat mantiqiydir. Chunki mazkur sug'urta jamg'armalar mohiyatan birbiridan
farqlanadi. Hayot sug'urtasi bilan bog'liq mablag'lar uzoq vaqt davomida
yig'iladi. Agar jamiyat barqaror bo'lib jamg'arma oqilona boshqarilsa, unda
jamg'armaning faqat oz qismi to'lovlarga sarflanadi. Shunday qilib hayot sug'urtasi
jamg'armasining boshqaruvi uzoq muddatli xususiyatiga ega.
Demak uning mablag'larini qisqa vaqt ichida foyda keltirmaydigan, masalan,
aksiyalarga, ko'chmas mulkka va boshqa yo'nalishlarga jalb qilish mumkin (bunday holatda mablagiar besh yigirma besh yillar davomida kapital o'sishini va yaxshi daromad kelishini ta’minlaydi). Agar bunday investitsiyalar yuqori likvidli
instrumentlarga boigan qurilmalar bilan balanslangan bo'lsa, unda qurilmalaming
barchasi (portfel) hayotni sug'urtalash bo'yicha kompaniyalaming investitsion
siyosatini optimallashtiradi.
Menejerlarga sug'urta da’vosi bo'yicha muddatli toiovlami amalga oshirish
uchun yetarli bank hisobidagi pul yoki yuqori likvidli aktivlar kerak. Qolgan
zaxiralami ular o'z xohishiga ko'ra ishlatishi mumkin. Ishonchlilik va daromadlilik
rejalashtirish jarayonini ta’riflashda ikki bosh omil hisoblandi.
Ishonchlilik deganda, mablagiami ishonchli boshqariladigan kompaniyalarga
yoki muvaffaqiyatli boiadigan loyihalarga kiritish tushuniladi. Hatto yuqori foyda
keltirishni va’da qilgan spekulyativ yoki riskli korxonalarga malbagiami kiritmoqchi boigan menejerlar o'ta mas’uliyatsiz ishga q o i urgan boiar edi (risk mavjud holatda mazkur kiritmalar iqtisodiy konyuktura, ijtimoiy yoki siyosiy omillar o'zgarishi natijasida qolib ketishi mumkin).
Daromadlilik jamg'armaga kelayotgan joriy pul oqimini ta’minlash uchun
zarur. Ba’zida menejerlarga o'ta riskli holatda mablagiami kiritish evaziga yuqori
daromad olishni va’da qilishadi.
Bunday holatlardan investorlar o'zini saqlashi lozim.
Investitsiyalar bo'yicha sug'urta kompaniyalarining menejerlari doimo yuqori
daromad olishdan manfaatdor boiganligi tufayli nazarda tutilgan barcha kiritmalar
ishonchlilik nuqtai nazarda ко*rib chiqilishi lozim192.
Umuman olganda hayot sug'urtasi jamg'armalari investitsiya!aming quyidagi
holatlarini qayd etish mumkin:
❖ shartnomalar uzoq muddatli boiishi lozim: qo'yilgan xatolar
sug' urtalanganlarga zarar keltiradi. Shuning uchun sug6 urta mukofotlarining tushishi
barqaror va doimiy boiishi lozim.
Xarajatlar ulaming miqdori va vaqt doirasida taqsimlanishiga nisbatan asosli va
sinchkovlik bilan baholanishi lozim; ular favqulotda kerak boiganda jamg'armalarga murojaat etish xususiyatidan xoli boiishi lozim:
❖ inqiroziy risk ehtimolligi minimallashtirilishi lozim;
❖ sug4 urta mukofotlari polis xarakati davomida olingan foydani hisobga
oladi. Hayotni sug'urtalash jamg'armasi o'zining toiovligini o'z investitsiyalari va
sug'urta kompaniyalaridan tushgan mablagiar hisobidan qoplaydi. Shuning uchun
ishlab olingan mablag4 sug4urta mukofotlarini hisoblashda nazarda tutilgan summaga to4g4ri kelishi lozim;
❖ investsion siyosat anderrayting bo'yicha faoliyat kabi muhimdir.
Sug'urtalanuvchilar manfaatida boshqarilidigan hayot sug'urtasining katta miqdordagi zaxiralar umumiy sug'urtalash kompaniyalarining zaxiralaridan ancha ko'pdir;
❖ shartnomalar uzoq muddatga ega boiganligi sababli sug'urta toiovlarini
hiosob-kitob qilishda inflyatsiya bilan bog'liq jarayonlami ham e’tiborga olish lozim;
❖ Kafolatlangan sotib olinuvchi annuitetlar va naqd pul bilan to'lov
imkoniyati bor annuitetlar va daromad kuponlari investitsiyalarga nisbatan boshqacha yondashuvni, masalan. katta likvidlilikni talab qiladi193.
Bunday xususiy at itnvestitsiyalar sohasida ba’zi bir oqibatlam belgilab beradi:
S Shartnomar uzoq muddadli (60 yildan ko'proq muddat) bo‘lganligi sababli
hayot sug'urtasi jamg'armalari oddatda o'z mablag4 larini uzoq muddadli qimmali
qog'ozlarga kiritadi;
S hayot sug'urtasi jamg'armalari kompaniyalarining daromadlari xarajatlaridan
ko'p boigan ligi sababli va barcha sug'urta qoplamalar, zararlar va shu kabilar
mukofot va investitsiyalardan kelgan daromad hisobidan to'lanilishi lozim boigan ligi sabali hayot sug'urtasi jamg'armalarini qisqaa muddadli qimmatli qog'ozlarga kiritish kerakligiga talab qolmaydi:
S aktuariy laming tarjibasi shundan dalolat beradiki, polislar bo'yicha mas’uliyat
xarakatining tugatish muddatini investitsion portfeldagi bitimlar xarakatinining
tugatish muddatlari bilan kelishish hayot sug'urtasi kompaniyalari uchun eng qulay
siyosatdir.
Nazariyadan shu narsa maium bo'ladiki. qisqa muddatli bitimlarda xato
qilmasdan uzoq muddatli bitimlarda xato qilish yaxshiroq. Hayot sug'urtasining
aksariyat investitsiyalari o'rta va uzoq muddat, pensiya jamg'armalari kiritmalari
qisqa muddat asosida tuziladi.