Sugurta tashkilotlarining inve. Stitsiya faoliyati

3. Pay fondiga va umumiy sug‘urtalash bo'yicha sug'urta
zaxiralarini investitsiyalash
Pay jamg'armasi bilan bogiiq sug'urta hayot sug'urtasining o'ziga xos turi
hisoblanadi.
Pay jamg'armasi omonatchilari o'zlarining investitsiyalari haqidagi qarorini
professional menejralarga topshiradi. Agar investor uchta katta bo'lmagan summaga
ega boiib uni investitsiya qilmoqchi bo'lsa, u o'ziga mos jamg'armalami tanlab olishi mumkin va o'z omonatlarini bir nechta kompaniyalar o'rtasida taqsimlanishi mumkin.
Buni yirik investor ham amalga oshirishi mumkin. U o'zining omonatlarini turli
ixtisoslashtirilgan j amg' armal arga j oylashtiradi.
Bu tarzda investitsiya qilingan mablag'lar oddiy hayot sug'urtasi
jamg'armalari dan o'zining shartnoma mazmuni bilan ajralib turadi. Masalan:
- investitsiyadan olingan foyda kafolatlanmagan. Olingan sug'urta mukofotlari
(boshqaruvga ketgan xarajatlar va sug'urtalanuvchilarga sarflangan summalami
chegirib tashlangan holda) o'z paychilari uchun to'lovga mo'ljallangan turli aktivlami
qamrab olgan pay jamg'armalarini sotib olish uchun ishlatiiadi. Pay laming va
jamg'armaning asosiy aktivlari miqdoriga qarab foyda miqdori katta yoki kichik
bo'lishi mumkin;
- txirli jamg'armalar turli darajadagi risklami taklif etishadi: ya’ni; risk qancha
yuqori boisa kutilayotgan foyda shuncha ko'p boiadi va aksincha. O'ta ko'p turli xil
takliflar qisman shu bilan izohlanadi;
- raqobat daromadlilikka ta’sir qiladi. Ya’ni maksimal foyda unga bogiiq
boiadi. Ammo aksariyat hollarda ixtisoslashgan jamg'armalaming vazifalariga
muvofiq boiishi mumkin;
- polis egalari o'z mablag iarini bir jamg'armadan ikkinchi jamg'armaga
o'tkazish huquqiga ega bo'lganda, paylami birinchi talab qilganda sotib yuborish
kerakligi yuzaga kelishi mumkin;
- paylarga erishish oson boigan jamg'armalarga asosiy investitsiyalami
cheklash uchun jamg'armani doimiy ravishda (ko'p holatlarda - har kuni) baholash
lozim.195
Hayot sug'urtasi zaxiralaridan farqli ravishda umumiy sug'urtalash bo'yicha
sug'urta zaxiralarining investitsiyalari mutlaqo boshqacha tartiblanishi lozim.
Har yili zarar va sug'urta qoplamasiga sarflanayotgan umumiy sug'urtaning
sug'urta zaxirasining ulushi hayot sug'urtasi bo'yicha sug'urta zaxirasi ulushidan
sezilarli ravishda ko'pdir.
Sug'urtada sug'urta mukofotidan kelayotgan daromad ancha kamdir: aksariyat
shartnomalar qisqa muddatlidir. Ya’ni mijozlar har yili sug'urtalovchini o'zgartirishi mumkin.
Investitsiyaning mazkur turining o'ziga xos xususiyatilari quyidagicha ta’riflanishi mumkin:
zaxiralar miqdori sug'urta mukofotlariga qaraganda hayot sug'urtasidagidan ancha kam;
- iqtisodiy qiyinchilik davrlarida sug'urta qoplami o'sish tendensiyasiga
ega. Mijozlar mulkni beparvolik bilan ishlatishga majbur boiadi, transport
vositalarini ishlatishda past xarajatlarga o'rganib qoladi va hakozo;
- noqulay omillar ko'p hollarda hayot sug'urtasiga nisbatan katta
ahamiyatga ega;
- qayta sug'urtalashga qaramasdan halokatli risk yuzaga kelishi mumkin.
bu esa katta hajmda pul mablag iarini tezkorlik bilan to'lab berishni taqozo etadi.
Oldini olish investitsiyaning ba’zi bir tamoyillari hayotda qoilaniladigan
hayot sug'urtasi tamoyillari bilan mos keladi. Shu bilan birga qo'shimcha holatlar
ham mavjud:
- sug'urta qoplamasini to'lab berishda pullaming naqdligi katta
ahamiyatga ega. Bu esa investitsiyalar qisqa muddatga kiritilishi yoki boimasa ulami oson va tez pulga aylantirib olishni talab qiladi. 196 Masalan, moddiy mulkka kiritilayotgan investitsiyalar bu maqsadlarga to'g’ri kelmaydi.
Shu bilan birga ba'zi sugturta e’tirozlari masalan, mas’uliyatlikni
sug‘urtalash bilan bogiiq e’tirozlar uzoq vaqt davomida toiiq toianmay turishi
mumkin. Shu munosabat bilan investitsiya qilinmay turilishi mumkin, ammo ular real qiymatni saqlab qolishi va daromad keltirishi lozim. Mazkur usul daromad vigilishi va qoplamani toiiq toiab berishi uchun kerak boiadi.
Shuningdek halokatlilik riski qisqa muddatli portfelida qisqa muddatli qimmatli
qog‘ozlami ushlab turishga olib keladi. Mazkur qimmatli qog‘ozlaming kursi kam
tebranish xususiyatiga ega boiib, kapitalning yo4qotish ehtimolini kamaytiradi.
Halokatli riskga kelganda ba?zi bir olimlar uni investitsion sohadagi
yechimlarda inkor qilishni tavsiya etadi. Asosiy g‘oya shundan iboratki, katta summa kerak boiib qolganda bankdan overdraft olish maqqulroqdir. Overdraft qiymati uzoq vaqtdan keyin majburiy yuqori likvidlik bilan bogiiq boigan omonat foizidan yo'qotishlardan kamroq boiadi.
Bunday overdraft aktivlar bilan muvozanatlashgan boiishi lozim. Bu aktiviami
sug‘urtalovchi overdraftni toiashda bartaraf etishi mumkin. Mazkur holda bank
uchun naqd pul bilan bilan bogiiq muammoni yechishda kerak boiadi 197.