Suv o’tkazuvchi oraliqlardagi segmentli zatvorlar. Ularning konstruksiyalari va turlari. Umumiy ma’lumotlar. Portallar tayanch sharnirlari. Tayanch sharniri ustida uning joylashgan segmentli zatvorlar, juft va klapanlik segmentli zatvorlar

Ikki qatorli segmentli zatvorlar (1-rasm, d) ikki qismdan tashkil topgan-yuqori va patski. Ular bir vaqtning o’zida suv sarfini zatvor yuqori qirrasida va zatvor ostidan o’tkazishni ta’minlaydi. Ularni katta muz o’tkazuvchi inshootlarda qo’llash maqsadga muvofiqdir.
Klapanli zatvorlar. Ular ikki qatorli zatvorlarga qaraganda keng tarqalgan bo’lib, zatvorga mahkamlangan o’q atrofida aylanadi. 1-rasm, b da segmentli zatvor ko’tarib turuvchi bikr qismi bilan va suyrisimon baliq ko’rinishidagi klapan ko’rsatilgan. Klapanli yoki ikki qatorli zatvorlarning qo’llanilishi, ularning massalari 15...20% ga oshadi.
3.Ko’tarish kuchlari
Segmentli zatvo rlar ko’tarib-tushirish kuchini aniqlash va uni kamaytirish usullari.Segmentli zatvor ko’tarish kuchi aylanish o’qiga nisbatan, zatvor harakatlanuvchi qismiga ta’sir etuvchi kuch momentlari tenglamasidan aniqlanadi (6-rasm).

(1)

bunda -mos ravishda zatvor og’irligi qo’yilgan va zichlagichlardagi ishqalanish kuchlari nuqtalardagi zatvor bosimli qoplamasi radiuslari; -tayanch sharniri radiusi; -suv bosimi kuchi teng ta’sir etuchisi va zatvor qismining og’irligi .

6-rasm. Segmentli zatvor ko’tarish –
bunda va -yassi zatvorlarga qarang. tushirish kuchlari va ustuvorlik hisobi sxemasi.

Zatvor qismlari og’irlik kuchi , ko’tarish kuchi qo’yilgan nuqtaga nisbatan tuzilgan momentlar tenglamasidan aniqlanadi.

(2)

Shunda, hisobiy ko’tarish kuchi quyidagiga tayanch bo’ladi.

(3)


qiymati zatvor og’irlik kuchi dan kichik, chunki kuchning elkasi kuchning elkasidan katta. Zichlagichlardagi va zatvor o’qlaridagi kuch momentlari kuchlar momentlari va ga nisbatan juda kichik va ularning qiymatlariga ta’sir etolmaydi. Aylanish o’qiga nisbatan kuchining elkasi kuch qo’yilgan nuqtaga nisbatan o’zgaradi. Sharnir ni markazdan patsga joylashtirib, ko’tarish kuchi ni kamaytirish mumkin (6-rasm, b). Bu holda mamentlar tenglamasi (1) ga mamenti paydo bo’ladi, (3) formulaning o’ng tomoniga ifodasi qo’shiladi (minus belgisi bilan). Zatvor ko’tarilgan holda (6-rasm, d), unga faqat og’irlik ta’sir etadi va ba’zida shamol bosimi hisobga olinadi. Bu holda va ning teng ta’sir etuvchilari sifati aniqlanadi; , va burchaklar boshqa qiymatlarga ega bo’ladi, ular zatvor holati bo’yichaaniqlanadi. Zatvor patski qirrasiga so’rilishning ta’sir ko’tarish kuchini qiymatni oshiradi (6-rasm, e), bunda -tubdagi zichlagich kengligi.
Segmentli zatvorlarni loyihalashda, ularni yopilgan holatda ustivorlikka tekshiriladi. Agar zatvorni yopadigan kuch momentlari yig’indisining uni ochadigan kuch momentlari yig’indisiga nisbatan 1,25 bo’lsa, zatvor ustivor bo’ladi. Bunda tubdagi zichlagichga ta’sir etuvchi filtarstiya bosimi hisobga olinadi va hisobga ortiqcha yuklanish koeffistienti kiritiladi. Aylanish o’qi ni markazdan yuqoriga ko’chirib zatvor ustivorligini oshirish mumkin; momenti zatvorni ostonaga siqa boshlaydi.