Suv tarmoqlarini gidravlik hisoblash

Suv uzatgichalarni diametrlarini aniqlash. Suv uzatgichlarni hisoblash orqali 3 gidravlik masalaning bir yechimi amalga oshiriladi:
1. Berilgan suv sarfi _{ }, aniq bo’lgan quvur uzunligi _{ } va berilgan yo’qotilgan bosim _{ } yordamida talab etilgan diametr aniqlanadi “d”;
2. Berilgan yo’qotilgan bosim _{ }, suv o’tkazish quvurining uzunligi _{ } va keltirilgan diametri _{ } bo’yincha suv sarfi _{ } aniqlanadi;
3. Berilgan suv sarfi _{ }va quvur diametri_{ } ni taxminan keltirib _{ }uzunlikdagi suv uzatgichlar uchun yo’qolgan bosim _{ } aniqlanadi;
Yuqoriga keltirilgan masalalardan eng ko’p uchinchisi yechiladi.
Oddiy suv uzatgichni asosiy hisoblash formulasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi.

bu yerda:
A-quvurdagi nispiy qarshilik; l-suv uzatgichlin uzunligi; Q-suv sarfi;
S-suv uzatgichlarining qarshilagi; H_b va H_ox quvudagi boshlang’ich va oxirgi nuqtadagi bosimlar;
_{ } farqlari orasidagi bog’lanishlardan kelib chiqib;
_{ } bog’lanish grafigini kio’rinishini chizish mumkin.
Umumiy ko’rinishdagi bu _{ } egri chiziq bo’ladi. Suv uzatgichni yetarli darajada iqtiodiy samaradorligini quyidagi ifoda yordamida aniqlash mumkin.

Bu yerda: _{ }- iqtisodiy factor; α-suv uzatgichini uzunlik birligiga to’g’ri keladigan qurilishga ketadigan sarf-xarajatlarni ko’rsatadigan daraja ko’rsatgichi; m-suv uzatgichning gidravlik nishabliga bog’liq bo’lgan daraja ko’rsatgichi; _{ }-suv hisobiy sarfi, m³/sek.

Suv uzatgichlarning suv sarfi va ekonomik farqi _{ } berilgan diamertlarini aniqlash uchun 5.8-rasmda keltirilgan grafikdan foydalanish tavsiya etiladi.

5.8 rasm. Suv uzatish quvurlarini iqtisodiy diametrlarini aniqlash grafigi.

Har bir diametrlarga ma’lum bir oraliqda yotqizilgan suv sarflarining qiymatlari to’g’ri keladi, bu holatlarni aniqalangan quvur diametrlari qo’shni oraliqdagi diametrlardan iqtisodiy tomondan arzon bo’ladi.

Bu suv sarflarini iqtisodoy samaradorligiga quvur diametrlari aniqlashga kerak bo’ladigan turli xom ashyolardan tayorlangan quvurlar uchun, aniqlash jadvali F.A. Shevelevning qo’llanmasida berilgan.
Xar bir ko’rsatgichlarni xisobiy oraliklarda quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi
_{ }­,
bu yerda: _{ }hisobiy oraliqni uzunligi, m; _{ }gidravlik nishab (oraliqdagi bosim yo’qolishi gradienti).
Suv uzatgichlarning tarmoqdagi sonini, suv ta’minoti tizimidagi suv uzatishni ishonchlilik darajasini keltirib chiqib belgilash maqsadga muvofiqdir. Bu yerda tarmoqning ishga tushishi uchun qurilish ketme-ketligi ham ahamiyatga egadir. Suv uzatgichlarni bir chiziqli qilib yotqizish gidravlik yuz berishi mumkin bo’lgan avariya holati uchun (kamida 6 soatlik yetadigan suv miqdori) suv zahirasi bo’lishi kerak. Xo’jallik-ichimlik ehtiyojlar uchun obyektlarga yuboriladigan suvlarni hisobiy miqdori 30% dan ortiq kamaytirish mumkin emas, sanoat korxonalariga ishlatiladigan suvlar avariya holatida ishlatilinadigan grafik asosida uzatiladi.
Suvni uzluksiz uzatish uchun suv uzatgichni dublashtirish mumkin yoki (suv uzatgichlar yotqizilgan bo’lsa) uni oxirgi nuqtasiga zaxira suv saqlagich o’rnatilgan bo’lsa, ularning hajmlari suv uzatgichalrni o’chirish vaqtida avariya holati uchun samarali bo’lishi kerak.
5,1. ifida yordamida aniqlangan koeffitsientlar va daraja ko’rsatgichlari qiymatlari.
5.2-jadval

Material	β	k	m
Po’lat	1,900	0,00179	5,100
Cho’yan	1,900	0,00179	5,100
Asbestosement	1,850	0,00118	4,890
Plastmassa (polimer)	1,774	0,001052	4,774

Ikkita chiziq qilib yotqizilgan suv uzatgichlarni loyihalash vaqtida, ularning avariya vaqtida, ularning avariya holatida bir suv o’tkazgichli quvuri orqali hisoblangan suvni kamida 30% kam o’tishini tekshirish kerak. Agar bajarilgan hisoblar 70% suv miqdorini bir quvurdan o’tkazilgan vaqtda, eng noqulay va uzoqdan joylashgan iste’molchilarga erkin bosimlar kamayib ketishi aniqlansa ikki parallal tarmoqlarni suv o’tkazishlar oralig’larida, o’zaro bir biri bilan o’tkazish quvurlarini qurish kerak bo’ladi. Bu avariya holatiga bir butun suv o’tkazgichni oralig’ida o’chirish imkoniyatini beradi. Qolgan oraliqlarda esa suv ikki tarmoq orqali uzatiladi, natichada tugunlardagi erkin bosim qiymati oshadi.

N.N. Abramov quyidagi ifoda yordamida qayta o’zaro ulashlar sonini aniqlashni keltirgan.

Bu yerda:

_{ }suv uzatgichni avariya holatidagi ekvivalent qarshiligi; _{ }bir vodovodni qarshiligi.
_{ }ni qiymatlarini bir nechta “_{ }” uchun aniqlab, _{ } egri chiziqlar tizimini quramiz, yuqoridagi keltirilgan _{ }uchun tenglamada (5.9-rasm, a,b,v egri chiziqlar) va bu egri chiziqlarni o’zari kesishish absissalari bilan _{ } nasos kesilishi chiziqlaridagi _{ } topish avariya holati uchun.
I-egri chiziq suv uzatgichni avariyasiz ishlash holatiga keladi. _{ }suvni geometrik ko’tarish balandligi.

5.9-rasm. Nasos va suv uzatgichlarni avariya yuz bergandagi o’zaro ishlash tasnifi.

_{ } nisbati ta’minlash uchun yuqorida keltirilga ifoda yordamida aniqlash qayta ulash sonidan kam bo’lishi kerek. odatda _{ }deb qabul qilib ikki ulashdan ko’ra ortiq ulash tavsiya etiladi.


Nazorat savollari
1. Suv ta'minoti tarmoqlarini trassirovkalash qoidalarini nima?
2. Turli xil xomashyolardan tayorlangan quvurlarni o'zoro ulashning
mavjud bo'lgan usullarini aytib bering?
3. Suv ta'minoti inshootlarida qanday armaturalar ishlatilish mumkin?
4. Suv ta'minotida qanday turdagi boshqarish va zahira inshootlari
qo'llaniladi?