Suvning molekulяr fizikasi mavzuning maqsadi talabalarga Er sharida suvning taqsimlanishi, suvning agregat holatlarining

Sinov savollari:  
1. 
Daryo havzalarining suv muvozanati tenglamalarini echish usullarini qaysi mualliflar yoritib bergan?  
2. 
Yer usti va yer osti oqimlari qanday ajratiladi?  
3. 
Qaysi davrda daryolarning umumiy oqimida yer osti suvlarining hissasi katta bo‘ladi?  
4. 
Umumiy namlanishni qanday aniqdlash mumkin?
2.2.3. Ko‘llar va suv omborlarining suv muvozanati tenglamalari  
Ushbu mavzuda ko‘llar va suv omborlari suv muvozanati tenglamalarining kirim va chiqim qismi elementlarini 
hisoblash usullari, shuningdek, turli davrlar uchun suv muvozanati tenglamalarini tuzish masalalari yoritilgan.  
Suvning kirim va chiqim jarayonlari bilan aniqlanadigan suv muvozanati ichki havzalarda moddalarning saqlanish qonunini aks ettiradi 
va ularning gidrometeorologik rejimining asosiy xarakteristikasidir. Suv muvozanatiga asoslanib, havzada kechadigan suv almashinishining 
fizik va kimiyoviy jarayonlarini va shuningdek inson xo‘jalik faoliyatining suv zahiralariga bo‘lgan ta’sirini baholash mumkin. Ko‘llar va suv 
omborlariga suvning kelib qo‘yilishi quyidagi manbalar hisobiga bo‘ladi:
1.Yer usti va yer osti oqimlari;
2. 
Suv havzalari yuzasiga yoqqan yog‘in;
3. 
Suv bug‘ining havza yuzasiga kondensatsiyasi.
Suvning sarflanishi esa qo‘yidagi yo‘llar bilan sodir bo‘ladi:
1. 
Yer usti va yer osti oqimlari;
2. 
Ko‘llar, suv omborlari yuzasidan bug‘lanish.
Ma’lum vaqt oralig‘ida ko‘llar va suv omborlaridagi suv hajmining o‘zgarishi muvozanatning akkumullsiya elementlari bilan 
belgilanadi, ularning eng asosiysi bu ko‘l va suv omborlarining kosasidagi suvning akkumulyatsiyasidir. Yuqoridagi komponentlardan tashqari, 
suv muvozanatida yana bir qator elementlar ham qatnashadi, ularning qiymatlari kichik bo‘lganligi uchun faqat suv omborlarining suv 
muvozanatidagina muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Shu elementlar qatoriga qo‘yidagilar kiradi:
1. 
Kirim komponentlariga:
turli inshootlar orqali to‘g‘onlar shlyuzlar, kema qatnaydigan magistral kanallarining to‘siqlari va hokazolar orqali o‘tgan 
suv miqdori;
2. 
CHiqim komponentlariga:
sug‘orish va suv bilan ta’minlashga suv olish, inshootlar orqali suvning shimilishi va yo‘qotilishi;
3. 
Akkumulyatsiya komponentlariga:
qirg‘oqlardagi muz va qor qoplamidagi suv hajmi, daryolarning suv omborlariga qo‘yilish joyidagi suvning to‘planishi, 
qirg‘oq tuproq-grunt qatlamidagi suvning akkumulyatsiyasi.
Demak, ko‘l va suv omborlarining turi va oqar yoki oqmasligiga bog‘liq holda, suv muvozanati tenglamasidagi asosiy elementlar bir 
xil bo‘ladi. Faqat suv omborlarining suv muvozanati tenglamasiga ko‘llarga xos bo‘lmagan elementlar kiritiladi. Umuman olganda, ichki 
havzalardagi suv aylanish jarayoni t vaqt oralig‘i uchun quyidagi kirim va chiqim elementlarining algebraik yig‘indisi nolga teng bo‘lganligi 
bilan ifodalanadi:
kirim qismi: V
пр 
V
пр
' 
V
oc 
V
nc 
V
c
'
т 
V
ст
' 
V 0 (1)
yoki h
пр 
h
пр
' 
h
oc 
h
nc 
h
ст 
h
ст
' 
h 0 (2)
bu yerda V
пр
va h
пр
yer usti oqimi (kirim), V
пр
'
va h
пр
'
-yer osti oqimi, V
oc
va h
os
havza yuzasiga yoqqan yog‘in, V