Suyak to`qimasi - Suyak to' qimasi. Suyak to'qimasi tarkibida ohaklangan hujayralararo mod dalar tutadig an biriktiruvchi to gima bo'lib, suyak skeletining asosiy struktura komponenti hisob anadi. ordanizmda kaisiv cuzinina 97% suvak to'gimaca uchravd. Suvak to'gimasi ham boshaa birktiruvchi to'gimalaraa o xshab asosan suvak huiavralarican va huiavralararo modca ardan tarkib
- Topdan Suyak to'qimasining hujayralari. Suyak to'qimasi hujayralari bajaradigan fizioloqik vazifasi va morfoloqik tuzilishiga ko'ra uchaa bo'linadi: ostioblast, ostiosit va ostioklast hujayralar.
- 1. Ostioblast hujayralar kam tabagalangan bitta yadroli suyak hosil giluvchi huiavra bo'lib, suvak to'gimasi huiavralararo moddasi bilan asosiv modoa uchun keraki modca arni sintez aillo beradi. Ostioblast hulavra ar tab aqalangan suyak to'gimasida, uning singan yoki tiklanayotgan joylarida ko'p uchravdi. Barcha skelet suvaklari ustini goplab turuvchi suvak usti pardasi tarkibica bo'bdt. shakl kubs mon voki burchaksimon. Tsitop azmasinina periferik aismica vumaloa voki ovasimon vadrosi bo' adi. Har bir huiavra vadrosida bitta voki bir nechta vadrocha bo'ladi. Elektron mikroskopda ko'rilganda tarkibidagi organoid ardan mitoxondriy, endoplazmatik tor va goll kompleksi vaxshi ko rinio turadi. bundan tashaar. tsitoplazma qismida ko'plab RNK va yuqori aktivlikka ega bo'lgan ishqoriy fosfataza uchraydi. Bular to'qimada mineral tuzlar almashinuvida ishtirok etadi. Organizmning embrional rivojlanishi davrida osteoblast hujayralar mezenxima hujayralaridan hosil bo'lib, so'ng embrion skeletining rivoilanishida aktiv ishtirok etadi. Shu bilan birga to'qimada sodir bo'ladigan
- 2.Ostiotsitlar yetilgan, yugori darajada tabaqalqngan, suyak to'qimasining asosini tashkil etuvchi hujayralar jumlasidandir. Atrofi hujayralararo moddada hosil bo'Igan bo'shliqlarda joylashgan. Ostiotsitlar yassilashg an yumaloq yoki ovalsimon shakida bo' lib, atrofidan kanalchasimon bir nechta o'simta chiqargan. Yonma-yon joylashgan hujayra o'simtalari bir-biri bilan tutashgan bo'lib, to'qimaga to' rsimon shakl beradi. Hujayra o'simtalari hujayralararo moddadan joylashgan bo'lib, shu yo'I orqali to'qimaning ichki qismiga oziq modda kiradi. Ishdan chiqqan yoki garigan to'qima kanalchalarida oziq moddalar ko'rinmaydi. Ostoitsitlar joylashganbo'shliqlarning devoridagi hujayralararo modda tarkibida, odatda, tuzlar yig'ilmaydi. Eski adabiyotlarda tog'ay hujayralarining kapsulasiga o'xshatib, uni ham suyak hujayrasining kapsulasi deb atashgan va 'ziga xos mustahkam tuzilishga ega bo'lgan deb tushunishgan. Lekin elektron mikroskop yordamida olib borilgan tadqigot ishlari shuni ko'rsatadiki, haqigatan ham kapsulada mineral tuzlar yig'indisi ham bo'Imas ekan, kapsula devoridagi modda, to'gimaning boshqa qismidagi tuzlarga boy moddalarga nisbatan, aksincha, yumshoq tuzilishga ega ekan. Shuning uchun kapsula mikroskopda yaltirab ko'rinar ekan. Ostiotsitning ochroq bo'yalgan tsitoplazmasi markazida, odatda, bitta to'q bo'yalgan yadro bo'ladi.
- Organoidlardan mitoxondriy ko' p uchraydi. Golji kompleksi ham uncha rivojlanmagan. Ostiotsitlar to'qima faoliyatida deyarli aktiv ishtirok etmaydigan, to'qima stabil holatda joylashgan hujayralardir.
- 3.Ostioklast hujayralar tog'ay va suyak hujayralarni buzish xususiyatiga ega. Boshqa suyak hujayralaridan ancha yirik (50-90 nm), noto'g'ri shaklda bo'lib, ko' p yadroli hujayralar gatoriga kiradi. Tarkibida 3-10 tagacha yadrosi bo'lishi mumkin. Hujay ralararo moddaga tegib turgan tashqi membranasida tsitoplazmatik o'simtalarga o'xshash, ingichka ichak epiteliysi mikrovorsinalarini eslatuvchi ko'p miqdordagi o'simtalarga ega. O'simtalar ichida ko' p miqdorda lizosomalarga o'xshash vakuolalar uchraydi. Ular hujayra membranasi orgali tashqariga, ya'ni hujay ralararo moddaga chiqib, uni shiddat bilan eritadi. Shu yo'l bilan ostioklast hujayralar to'qimaning rivojlanishini, o'sishi va tiklanishini ta' minlaydi. Ostioklast hujayralar sitoplazmasining markazi asosan bazofil, ya'ni to'q bo'yaladi, periferik qismlari oksifil, ya' ni ochroq bo'yaladi. Hujayra o'simtalarining ichidagi lizosomalarda gidrolitik fermentlar ko'p. Mitoxondriylarning bsoni ham ko'p. Ostioklast hujayralarning hujayralararo moddasi bilan tutashgan joylarida mayday bo'shliqlar yoki lakunalar hosil bo'ladi. Ostioklast hujayralar normal fiziologik holatda atrofidagi hujayralararo moddalarga karbonat angidrid chigaradi, u yerda karbonat angidrid suv bilan birikib, karbonat kislota hosil qiladi:
- CO2 + H,0=H,CO, Natijada kalsiy tuzlari erib, oraliq moddaning organic strukturasi buziladi.
- Ko'rinib turibdiki, ostioklast hujayralar suyak to'qimasining
Suyak to'qimasining hujayralararo moddasi ossein tolalar jovashcan amorf asosiv moddacan iboratdir. Embrionarca bo'acican cad al colali to aima va katta vosh i odamar bilan bola arda bo'adiaan to'dimasica ossein tolalar iuca ania bir tomonda carab iovashcan.suvak todimasinina struktura girigi suvak D astinkasidirkapsulalarda yotadigan suyak hujayralari hamda kaltsiy tuzlarini o ziga olgan ingichka tolli o viavralararo moddadan tash-ki toscan. su pastinkaarning ossein tolalari malum bir comonda vunalcan holda bir-orica parale oo'ib yorack goshnl plastinkalaruagl toldlar ocaccd ulare a nistacan perpendiku var ravishd a vunalcan bo'sciki. shu narsa suvak to aimasining luca ham pishia bo'ishini caminiab beradi. Har turli suyaklardagi suyak plastinkalari ma'lum bir tartib bilan joylashgan bo'ladi. Skeletning barcha devari vassi. navsimon va aralash suvakari suvak plastinkalarican tuzican.Naysimon suvaknine alänziad plastinkalar murakkao sistemalärni hosil giladi bu sistemada quidagi uchta gatlam tafovut etiladi: 1) tashgi gatlam, bunda plastikkalar tutash halgalar hosil gilmaydi va yuzi keying plastinkalar gavati bilan goplanib turadi:
- 2) osteonlard an(gavers sistemalari suvak kanallaridan) hosil bo'lgan o'rta gatlam. Osteonda suyak plastinkalari qon tomirlari atrofida gontsentrik ravishda joylashgandir. Demak, osteon go'yo biri ikkinchisining ichiga kiritib go'yilgan silindriar sistemasini tashkil etadi; Osteon markazida kapillyardan iborat gon tomir va u bilan birga davom etib boradigan biriktiruchi to'gima bo'laci. osteonlar bir-pirida zich tagalio vormavai. ularning orasida vordamchi voki oraliq suvak plastinkalari deb atalmish plastinkalar votadi :
- 3)plastinkalarning ichki qatlami ko'mik (ilik) joy bo'ladigan bo'shliqni checaralao curadi. epinziar suyak co dimasi va vassi suvaklarning cuzilishida o'zica xos xususivaciar bor lekin ushow co cimanine umumiy xususivaciarl
Do'stlaringiz bilan baham: |
