Т а қ Қ о с л а ш ж а д в а л и ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2017 йил 11 октябрдаги

Тўлдирилмоқда	9. Судлар шуни назарда тутишлари лозимки, банклар ва бошқа кредит муассасаларидан онлайн шаклда кредит маблағларини олиш мақсадида алдов ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли орқали ўзга шахсга тегишли бўлган махсус идентификация талаб қилувчи техник воситалар (компьютер, ноутбук, телефон, планшет ва ҳ.к)нинг махсус кодларидан ёки ўзга шахсларнинг “электрон рақамли имзо”ларидан фойдаланиб, пул маблағлари ажратилишига ва келгусида ушбу пул маблағларидан эркин фойдаланиш имкониятини берувчи ҳисоб-рақамларга ўтказилишига эришганлик ҳолатлари ҳам фирибгарлик сифатида баҳоланиши лозим.
Суд амалиётида онлайн кредитлар бўйича низоли ҳолатлар кўпаймоқда. Шу боис қарорга ушбу қоидани киритиш таклиф қилинмоқда.
11	Тўлдирилмоқда	10. Кредит маблағларидан мақсадга зид фойдаланиш ёки олинган кредит пулларини нақдлаштиришнинг ўзи, агар кредит етарли гаров ёки мажбуриятларнинг бажарилишини таъминлашнинг бошқа усуллари билан таъминланган ҳамда кредит шартномаси амалдаги қонун талаблари асосида расмийлаштирилган бўлса, айбдорда мулкни текинга қўлга киритиш мақсади бўлмаганлиги сабабли фирибгарлик сифатида баҳоланмаслиги лозим. Ўз навбатида шуни эътиборга олиш лозимки, банк ёки бошқа кредит муассасасининг маблағлари ушбу муассасанинг кредит ажратилиши борасида тегишли ваколатларга эга ходимлари бошқа шахслар билан ўзаро тил бириктирган ҳолда талон-торож қилинганлиги факти ЖК 167-моддаси бўйича жиноий жавобгарликни келтириб чиқариши мумкин.	Ажратилган кредит маблағлари бўйича етарли гаров таъминотининг мавжудлиги, шунингдек кредит шартномаларида кредитдан мақсадсиз фойдаланганлик учун томонларнинг жавобгарлигига доир масалалар белгиланишидан келиб чиқиб, ЖК 168-моддаси диспозицияси таъсир доирасига кирмаслиги сабабли таклиф қилинмоқда.
12	9. Суриштирув, дастлабки тергов органлари ва судларнинг эътибори шунга қаратилсинки, қонун талабларига мувофиқ тузилган битимлар, шартномаларга асосланган фуқаролик-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган мажбуриятларни бажармаслик ҳам, бундай ҳолда ўзгалар мулкини эгаллашда ҳуқуққа хилофлилик белгиси бўлмаганлиги туфайли фирибгарлик деб баҳоланиши мумкин эмас, чунки мулк битим, шартнома бўйича бир тарафдан иккинчи тарафга, жумладан тарафлар учун ўзаро моддий манфаатни назарда тутувчи муайян шартлар билан берилади. Агар битим, шартнома шартлари бажарилмаса, қонунга кўра (ФК 2, 9, 24-боблари, ФПК II бўлимининг 2-кичик бўлими, ИПК 18-боби) бузилган ҳуқуқ фақат фуқаролик ёки иқтисодий иш юритуви тартибида тикланиши мумкин бўлиб, уларда мажбуриятлар ижросини таъминлаш учун етарли ҳуқуқий воситалар мавжуд. Шу муносабат билан, қонун талабларига мувофиқ тузилган фуқаролик-ҳуқуқий битим, шартнома бўйича жиноят белгилари мавжуд бўлмаган барча ҳолларда, низо фуқаролик, иқтисодий ишлар бўйича суд томонидан кўриб чиқилиши лозим. Тушунтирилсинки, агар битим, шартнома тузилиши пайтида тарафлар хоҳиш-иродаси эркин ифода этилган бўлиб, унинг шаклига нисбатан Фуқаролик кодексида белгиланган қуйидаги талаблар бажарилган бўлса, у қонун талабларига мувофиқ тузилган ҳисобланади, яъни: оғзаки шакл — тузилаётган вақтнинг ўзидаёқ бажариладиган (жетон, патта, квитанция ва ҳ.к. олиш пайтида) битим, ҳадя шартномаси ёки фуқаролар ўртасида тузиладиган қарз шартномаси (агар шартнома суммаси базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ бўлмаса) тузилаётганда; оддий ёзма шакл (тилхат, хат, ҳужжатлар ва ҳ.к.) — қуйидаги шартномалар: гаров, кафиллик, закалат, маҳсулот етказиб бериш, энергия таъминоти, кўчмас мулкни сотиш, ҳадя (агар ҳадя берувчи юридик шахс бўлса ёки шартнома суммаси базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ бўлса), мулк ижараси (агар тарафлардан бири юридик шахс бўлса), прокат, юридик шахслар ўртасидаги бино ижараси, лизинг, юридик шахслар ўртасидаги уй-жой ижараси, пудрат, ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш, йўловчи ташиш, фуқаролар ўртасидаги қарз шартномаси (агар шартнома суммаси базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ ёки тарафлардан бири юридик шахс бўлса), кредит, банк омонати, топшириқ, воситачилик, мол-мулкни ишончли бошқариш, омонат сақлаш, суғурта тузилаётганда; нотариал тасдиқланган шакл — қуйидаги шартномалар: давлат рўйхатидан ўтказилиши талаб этиладиган автомототранспорт, ер участкаси, бошқа кўчмас мулк олди-сотдиси, айирбошлаш, кўчмас мулк ва автомототранспорт ҳадяси, рента, уй-жой (квартирани) бошқа шахсга бериш, кўчмас мулк ижараси, корхона, автомототранспорт воситалари бино (фуқаролар ўртасида) ижараси, фуқаролар ўртасидаги уй-жой ижараси тузилаётганда.	11. Суриштирув, дастлабки тергов органлари ва судларнинг эътибори шунга қаратилсинки, қонун талабларига мувофиқ тузилган битимлар, шартномаларга асосланган фуқаролик-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган мажбуриятларни бажармаслик ҳам, бундай ҳолда ўзгалар мулкини эгаллашда ҳуқуққа хилофлилик белгиси бўлмаганлиги туфайли фирибгарлик деб баҳоланиши мумкин эмас, чунки мулк битим, шартнома бўйича бир тарафдан иккинчи тарафга, жумладан тарафлар учун ўзаро моддий манфаатни назарда тутувчи муайян шартлар билан берилади. Тушунтирилсинки, агар битим, шартнома тузилиши пайтида тарафлар хоҳиш-иродаси эркин ифода этилган бўлиб, унинг шаклига нисбатан Фуқаролик кодексида белгиланган талаблар бажарилган бўлса, у қонун талабларига мувофиқ тузилган ҳисобланади. Бунда шуни назарда тутиш лозимки, Фуқаролик кодексининг 105-моддасига биноан, оддий ёзма ёки нотариал тасдиқланган битимлар (тилхат, кафолат хати ва ҳоказолар) мавжудлиги ва шу асосида мажбуриятларни бажармаганликдан келиб чиқадиган оқибатлар қонунга кўра (ФК 2, 9, 24-боблари, ФПК II бўлимининг 2-кичик бўлими, ИПК 18-боби) бузилган ҳуқуқ фақат фуқаролик ёки иқтисодий иш юритуви тартибида тикланиши мумкин бўлиб, уларда мажбуриятлар ижросини таъминлаш учун етарли ҳуқуқий воситалар мавжудлигини эътиборга олиш лозим. Мажбуриятларни вужудга келтириш учун тузилган шартномаларнинг (алдаш йўли билан ёки номигагина тузилган битимлар бундан мустасно) мавжудлиги ва у фуқаролик тартибида ўзаро бекор қилинмаганлиги ёки суд тартибида ҳақиқий эмас деб топилмаганлиги фирибгарлик жинояти таркибини вужудга келтирмаслигини судлар назарда тутишлари шарт. Шу муносабат билан, қонун талабларига мувофиқ тузилган фуқаролик-ҳуқуқий битим, шартнома бўйича жиноят белгилари мавжуд бўлмаган барча ҳолларда, низо фуқаролик, иқтисодий ишлар бўйича суд томонидан кўриб чиқилиши лозим.