T. A. T. U. K. I. fakulteti 214 20-guruh talabasi Mengqobilov Mirzokarimning

T.A.T.U. K.I. fakulteti
214_20-guruh talabasi
Mengqobilov Mirzokarimning
O`rnatilgan tizimlar fanidan
Mustaqil ishi


Mavzu: O‘rnatilgan tizimlarning kiritish-chiqarish interfeyslari. Kiritish/chiqarish qurilmasining kontrollerlari. Kiritish/chiqarishning apparatli interfeyslari. O‘rnatiladigan tizimlarning tarmoq interfeyslari.
7-Variant
Reja:
1. O‘rnatilgan tizimlarning kiritish-chiqarish interfeyslari.
2. Kiritish/chiqarish qurilmasining kontrollerlari.
3. Kiritish/chiqarishning apparatli interfeyslari.
4. Xulosa


1. Kiritish/chiqarish (k/ch) komponentlari o‘rnatilgan tizim platalariga ulangan kiritish/chiqarish qurilmalariga axborotni jo‘natish va ulardan axborotlarni qabul qilib olishga javobgandir. K/Ch platasi, kiritish qurilmalaridan etakchi protsessorga ma’lumotlarni keltirish uchun mo‘ljallangan, kiritish komponentlaridan; etakchi protsessordan axborotlarni olib chiqarish qurilmasiga etkazuvchi, chiqish komponentidan; yoki ikkalasini ham vazifasini bir paytda bajaruvchi komponentdan tashkil topgan bo‘ladi.

Birinchi kompyuterlarda bitli shinadan foydalanish arxitekturasi.

U o‘z navbatida platada o‘yilgan keng egiluvchan ko‘p simli yoki asosiy plata raz’yomlaridan chiquvchi alohida simli o‘tkazish liniyalaridan iborat.

Birinchi avlod mikroprotsessor shinalari kiritish/chiqarish qurilmalarida foydalanishni boshlaydigan bo‘lsak Birinchi marta 1980 yilda IBM kompaniyasi tomonidan kompyuterlarga shina ISA (Industry Standard Architecture) o‘rnatish va plata ISA 8-bitnli, 16-bitnli malumotlarni uzatgan. O‘rnatilgan qurilmalarda PC/104 versiyasi quvvati yuqori bo‘lib, plata bilan bog‘liqligi va stekni joylashuvini yuqori quvvatda amalga oshiradi. Extended Industry Standard Architecture (EISA) oxirgi versiyasi shina ISA 32-bitgacha bo‘lgani keng tarqalgan.
Har qanday elektromexanik tizim o‘rnatilgan tizim platasiga o‘lanishi va k/ch qurilmasi sifatida faoliyat olib borishi mumkin.

30 pinli SIMM ko‘rinishi (single in-line memory module – bir tomonlama xotira moduli)

168 pinli DIMM ko‘rinishi (dual in-line memory module, ikki tomonlama xotira moduli)

Fon Neyman arxitekturasiga asoslangan kiritish/chiqarish bloksxemasi

Kiritish/chiqarish yuqori darajali guruh bo‘lib, chiqarish qurilmalari kichik ostguruhlariga, kiritish qurilmalari kichik ostguruhlariga va ikkala kiritish/chiqarish qurilmalar kichik ostguruhlariga bo‘linishi mumkin. Chiqaruvchi qurilma k/ch platasidan ma’lumotlarni qabul qilib olib, qaysidir ma’noda printerlarga, disklarga yoki monitorlarga yoki yonib o‘chuvchi LED chiroqlariga inson ko‘rishi uchun uzatadi. Sichqoncha, klaviatura yoki boshqaruv pulьti kabi kiritish qurilmasi k/ch komponentlariga ma’lumotni uzatadi. Ba’zi k/ch qurilmalari ikkala vazifani bir paytda bajaradi, masalan: tarmoq qurilmasi ma’lumotni internetdar qabul qilib va jo‘natishi mumkin. Kiritish/chiqarish qurilmasi o‘rnatilgan plataga klaviatura yoki masofaviy boshqaruv pulьti kabi simli yoki simsiz ma’lumot uzatish muhiti orqali ulanishi mumkin yoki LED chiroqlari kabi o‘rnatilgan plataning o‘zida joylashgan bo‘ladi.

2. Qurilma boshqaruvchisi - bu kompyuterning kirish/chiqish shinasi bilan biriktirilgan va kompyuter va kirish/chiqish qurilmalari o'rtasida apparat interfeysini ta'minlovchi apparat birligi. Bir tomondan u kirish/chiqarish qurilmalari bilan qanday bog'lanishni, boshqa tomondan esa kirish/chiqish shinasi orqali kompyuter tizimi bilan qanday bog'lanishni biladi. Qurilma boshqaruvchisi odatda bir nechta kirish/chiqish qurilmalarini boshqarishi mumkin.




Rasm: CPU, xotira, kontrollerlar va kiritish/chiqarish qurilmalarini ulash modeli

Odatda kontroller kartada bo'ladi (masalan, LAN kartasi, USB karta va boshqalar). Qurilma boshqaruvchisi ushbu qurilmani boshqarishda muhim rol o'ynaydi. Bu xuddi qurilma va operatsion tizim o'rtasidagi ko'prik kabi.

Ko'pgina kontrollerlar DMA (to'g'ridan-to'g'ri xotiraga kirish) qobiliyatiga ega, ya'ni ular tizimda xotirani to'g'ridan-to'g'ri o'qish/yozish imkoniyatiga ega. DMA qobiliyatiga ega bo'lmagan kontroller bir vaqtning o'zida bir bayt yoki so'z ma'lumotlarini beradi yoki qabul qiladi; va protsessor uni xotirada saqlash yoki xotiradan o'qish haqida g'amxo'rlik qiladi. DMA kontrollerlari ma'lumotlarni DMA bo'lmagan kontrollerlarga qaraganda tezroq uzatishi mumkin. Hozirgi vaqtda barcha kontrollerlar DMA qobiliyatiga ega.

DMA - bu xotiradan qurilmaga protsessor orqali o'tadigan aloqa usuli.
3. Kirish-chiqish interfeysi ichki xotira qurilmalari, ya'ni xotira va tashqi periferik qurilma o'rtasida ma'lumotlarni uzatishda yordam beradigan usul sifatida ishlatiladi. Periferik qurilma kompyuterga kirish va chiqishni ta'minlovchi qurilma bo'lib, u kirish-chiqish qurilmalari deb ham ataladi. Masalan: Kompyuterga kirishni ta'minlaydigan klaviatura va sichqonchani kiritish qurilmalari, kompyuterga chiqishni ta'minlaydigan monitor va printer esa chiqish qurilmalari deb ataladi. Xuddi tashqi qattiq disklar kabi, kirish va chiqishni ham ta'minlay oladigan ba'zi atrof-muhit qurilmalari ham mavjud.



Mikro-kompyuter bazasi tizimida periferik qurilmalarning yagona maqsadi ularni protsessor bilan bog'lash uchun maxsus aloqa aloqalarini ta'minlashdir. Periferik qurilmalar va protsessor o'rtasidagi farqlarni hal qilish uchun aloqa aloqalariga alohida ehtiyoj bor.

Asosiy farqlar quyidagilardan iborat:

1. Periferik qurilmalarning tabiati elektromagnit va elektromexanikdir. CPU tabiati elektrondir. Periferik qurilmalar va protsessorning ishlash rejimida juda ko'p farq bor.
2. Sinxronizatsiya mexanizmi ham mavjud, chunki periferik qurilmalarning ma'lumotlar uzatish tezligi protsessorga qaraganda sekin.
3. Periferik qurilmalarda ma'lumotlar kodi va formatlari protsessor va xotiradagi formatdan farq qiladi.
4. Periferik qurilmalarning ishlash rejimi har xil va ularning har biri protsessorga ulangan boshqa periferik qurilmalarning ishlashiga xalaqit bermaslik uchun boshqarilishi mumkin.

Barcha kirish va chiqish qurilmalarini nazorat qilish va sinxronlashtirish uchun markaziy protsessor va periferik qurilmalar o'rtasidagi farqlarni hal qilish uchun qo'shimcha uskunaga alohida ehtiyoj bor.