T. S. Malikov

Aylanma kapitalning natural-buyum shakllari
yoki aylanma ishlab chiqarish fondlari 
boshqa 
xarajatlar 
xomashyo
va asosiy
materiallar 
sotib olingan
yarim tayyor 
mahsulotlar
yoqilg‘i
qadoqlash va
qadoqlash
materiallari
joriy ta’mirlash uchun 
ehtiyot 
qismlar
inventarlar va xo ‘jalik
buyumlari
tugallanmagan
ishlab chiqarish 
xarajatlari
o‘z ishlab chiqarishining 
yarimtayyor mahsulotlari
kelgusi 
davr
xarajatlari

---

117
Aylanma mablag‘lar (kapital) ni shakllantirish va 
moliyalashtirish manbalari 
o‘z va ularga tenglashtirilgan 
mablaғlar
qarz va jalb qilingan 
mablag‘lar
o‘z 
mablaғlari
tenglashti- 
rilgan 
mablag‘lar
qarz 
mablag‘lari
jalb qilingan 
mablag‘lar
ustav kapitali; foyda; emission daromad 
(ta’sischilik foydasi)
qat’iy passivlar, ya’ni XYuS 
ayl
anmasida doi
m
iy ravis
hda 
mavjud bo‘ladigan jalb qiling
an mabl
ag‘lar:
is
h haqi va 
ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha qarz
lar, qadoqlarni qaytarish 
bo’yi
cha garovlar, kel
gusi davr xar
aj
atlari
ni qopl
as
h bo‘
yicha 
za
xi
ra
la
r
banklarning qisqa mudd
atli kreditlari zayomlar 
uzoq muddatli kreditlarning bo’sh mablag‘lari
mol
yetkazi
b beruvchi va pudrat
chil
ar
ning kr
edit
orli
k qarzl
ari 
to‘lanuvchi veksellar “sho‘ba”
XYuSlar va 
bo‘ysunuvchi 
jami
yatl
ar hamda budj
et ol
didag
i qarzlar; olingan avanslar va 
boshqa kreditorlar

---

118
Aylanma kapitalning foydalanish samaradorligini tavsiflovchi
umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlar
 
aylanma mab-
lag
‘
larning ay-
lanuvchanligi 
realizatsiyadan olingan tushumning 
aylanma mablag‘larning yillik o‘rtacha 
qoldig‘iga nisbati
aylanma mab-
lag‘lar bir marta 
aylanishining 
uzunligi 
tahlil davridagi kunlar sonining 
aylanma mablag‘larning 
aylanuvchanligiga nisbati 
zaxiralarning 
aylanuvchanligi 
sotilgan mahsulot tannarxining zaxira-
lar o‘rtacha qiymatiga nisbati 
debitorlik 
qarzlarini 
to‘lashning
kunlardagi 
o‘rtacha 
davomiyligi 
debitorlik qarzi o‘rtacha summasining 
realizatsiyadan olingan kunlik o‘rtacha 
tushumga nisbati 
Bu ko‘rsatkichning past darajasi XYuS debitorlardan pulni undirish 
bo‘yicha ishining samaradorligidan darak beradi. Biroq, ayrim hol-
larda, bu narsa XYuS kredit siyosatining haddan ziyod qattiqligini 
ham ko‘rsatib, realizatsiya qilingan mahsulotlarning uncha katta 
bo’lmagan qismi kreditga sotilganligini ham anglatadi

---

119
Sof aylanma kapital
 
XYuS moliyaviy-xo‘jalik faoliyati samaradorligini ta’min-
lashda va moliyaviy tahlilda sof aylanma kapitalni monitoring 
qilish muhim o‘rin tutadi
Umumiy ko‘rinishda sof aylanma kapital aylanma aktivlar va 
qisqa muddatli majburiyatlar o‘rtasidagi farqdan iborat
Sof aylanma kapitalni boshqarishning natijaliligini sof aylan-
ma kapitalning aylanish koeffitsiyenti xarakterlab beradi
Sof aylanma kapitalning aylanish koeffitsiyenti realizatsiyadan olin-
gan sof tushum va sof aylanma kapitalning o‘rtacha qiymati o‘rta-
sidagi nisbatdan iborat

---

120