Tabiat va texnogen sivilizatsiya estetikasi. Estetikaning zamonaviy muammolari
Download 0.62 Mb. Pdf ko'rish
|
6 mavzu maruza
xususiy, aloxida, nisbiy mustaqil sohalari (siyosat, davlatlar, millatlar, san’at
turlari va kurinishlari)ni kamrab olgan xolda "estetika va badiiy ijod jarayonlarining ayrim jabxalari bilan uzviy bog’liqlikda namoyon buladi; uchinchidan, anik sotsiolopik tadqiqotlar orkali olinadigan dastlabki ijtimoiy axborotlar (ma’lumot — bilimlar) estetik va badiiy faoliyat jarayonlarini xam qamrab oladi. Shunday qilib, estetika sotsiologiyaning barcha bilim darajalari bilan u yoki bu kurinishlarda uzaro aloqadorlikda bo’lib, bu aloqadorlik xilma-xil yo’nalishlarda namoyon bo’ladi. Masalan, estetika umumsotsiologik nazariyaga tayangan xolla uzining goyaviy-mafkuraviy, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-axloqiy yunalishlari va maksadlarini shakllantiradi. Sotsiologiya san’at bilan jamiyat urtasidagi turli-tuman aloqalarni tadbiq etadi. Lekin san’at sotsiologiyasi estetykaning sotsiologik muammolari bilan tula kushilib ketmaydi. Chunki, san’at sotsiologiyasi bilan estetykaning sotsiologik muammolari urtasida katta farq bor. Estetika nafaqat san’at, balki vokelikni estetik о‘zlashtirishning barcha shakllariga taalluqli bо‘lgan sotsiologik masalalar yechimi bilan xam shugullanadi. Yana bir farq shuki, estetik muljal xamisha san’atning xususiyatlarini ochishga karatilgan buladi. San’at sotsiologiyasining asosiy vazifasi esa umumsotsiologik qonunlarning san’at soxasida amal qilishidir. Shuningdek, san’at sotsiologiyasining tushuncha vositalari xam ugziga xosdir. Masalan, «jamiyatning badiiy xayoti» tushunchasi sof estetikadan kura kuprok sotsiologiyaga taalluklidir. Estetykaning sotsiologik muammolari bilan sotsiologiya fanining ayrim soxalari urtasidagi farq va chegaralar shartli bo’lib, san’atning ijtimoiy xususiyatlarini tadkik qilishda mazkur farqlar va chegaralar yо‘qolib ketishi mumkin. Sotsiologiya bilan estetika fanining uzviy bog’liqligi bush vakt tizimida san’atning urni shaxsning estetik madaniyati bilan mexnat faoliyati о‘rtasidagi aloqadorlikka taallukli boltan ma’lumot va axborotlarni jamlash va ilmiy qayta ishlab chiqishda yaqqol ko’zga tashlanadi. Estetika fani ruxiyashunoslik (psixologiya) fani bilan xam chambarchas bog‘lik. Buni estetika tafakkur taraqqiyotining barcha bosqichlarida kuzatamiz. Bu yaqinlikning asosi shundaki, voqelikka estetik munosabatning barcha tomonlari estetik did yoki estetik xis-tuyg‘u, badiiy ijod yoki badiiy idrok qilish jarayonlarining-xammasi ruxiyat mezoni bilan о‘lchanadi. Chunki, estetika u yoki bu darajada insonning ruxiy, xis-tuygu xolatini ifodalaydi. Ruxiyashunoslik fani estetik munosabatlarning barcha tomonlarini, jumladan, badiiy ijod va idrok jarayonlarini amaliy va nazariy jixatdan tadkik etadi. Ayni maxalda estetika fani inson ruxiy xayotining eng murakkab va nozik tomrnlarini kamrab oladi. Estetikaning tarkibiy qismlaryni ruxiyatshunoslik fanining erishgan yutuklari va xulosalaridan keng foydalanmasdan turib tasavvur etib bo’lmaydi. Ayni paytda shuni xam unutmaslik kerakki, san’atning uziga xos xususiyatlarini urganishda ruxiyashunoslik fanining axamiyati kanchalik katta bulmasin, u xech vakt estetika fanining urnini bosa olmaydi. Zero, o’tmishda va xozirda voqelikka estetik munosabatning butun bir soxasiga ruxiyashunoslik akidalarini bosh mezon qilib olib, estetikani mustaqil fan sifatida chetga surib qo’yishga moyillik seziladi.
Download 0.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling