Tabiatda uchraydigan har XIL ekologik piramidalar Trofik piramidada 10% lik qoida


Download 489.72 Kb.
bet2/5
Sana18.06.2023
Hajmi489.72 Kb.
#1581544
1   2   3   4   5
Bog'liq
ekologik piramidalar

Trofik darajalar. Takrorlash.
Asosiy atamalar

Atama

Taʼrif

Avtotrof (produtsent)

Quyosh yoki kimyoviy energiyadan foydalanib oʻz ozuqasini hosil qiluvchi organizmlar

Geterotrof (konsumer)

Ozuqa sifatida boshqa organizmlarni isteʼmol qiluvchi organizm

Ozuqa zanjiri

Biridan ikkinchisiga energiya oʻtuvchi organizmlar qatori

Ozuqa toʻri

Odatda koʻplab ozuqa zanjirlaridan iborat ozuqa tizimi

Trofik daraja

Ozuqa zanjiri yoki toʻrining har bir zvenosi

Biomassa

Har bir trofik darajadagi tirik organizmlarning umumiy miqdori



Avtotroflar va geterotroflar
Organizmlar ikki usuldan biri bilan oziqlanadi.
Avtotroflar (yoki produtsentlar) yorugʻlik yoki kimyoviy energiya yordamida oʻzlariga ozuqa hosil qiladi. Oʻsimliklar, suvoʻtlar va ayrim bakteriyalar avtotroflarga misol boʻladi.
Geterotroflar (yoki konsumerlar) organik moddalarni boshqa organizmlar yoki ularning mahsulotlaridan oladi. Hayvonlar, zamburugʻlar va aksariyat bakteriyalar geterotroflardir. Redutsentlar deb ataluvchi ixtisoslashgan geterotroflar oʻlik organik moddalar va chiqindilarni parchalaydi.Ozuqa zanjirlari va ozuqa toʻrlari
Produtsentlar yorugʻlik yoki kimyoviy energiyani oʻzlashtiradi, ular ozuqa zanjiri yoki toʻrlarining asosini tashkil qilib, qolgan barcha organizmlarni taʼminlaydi. Konsumerlar turli ekologik rollarni bajarishi mumkin, masalan, oʻtxoʻr hasharotlar, yirtqich hayvonlar va redutsent zamburugʻlar.
Ekologiyada ozuqa zanjiri deb bir-birini isteʼmol qiladigan organizmlar qatoriga aytiladi.

Bu misolda eng quyi trofik daraja, yaʼni I daraja yashil suvoʻt produtsent, birinchi tartib konsument esa mollyuskalar yoki shilliqqurtlar, ikkinchi tartib konsument esa “Cottus cognatus” turkumiga kiruvchi mayda baliq, uchinchi tartib va eng yuqori konsument esa Chinuk losos baligʻi hisoblanadi.
Yuqoridagi har bir kategoriya trofik daraja deb atalib, organizmning dastlabki energiya manbasi, masalan, yorugʻlikdan qay darajada uzoqdaligini koʻrsatadi. Lekin koʻp ekosistemalarda energiya oqimi oddiy zanjirdan ancha murakkabroq. Ushbu holatda trofik darajalar orasidagi aloqalarni ozuqa toʻri orqali ifodalash mumkin.

Produtsetlardan (plankton) tortib uchlamchi konsumerlardan (dengiz mushugi, pingvinlar, chagʻalaylar) iborat koʻplab trofik darajali suv ozuqa toʻri.



Download 489.72 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling