Tabiiy fanlar fakulteti kimyo va uni о‘qitish metodikasi kafedrasi

2.2 Kimyo bo‘yicha maktab o‘quvchilari uchun Xalqaro Mendeleyev olimpiadasi
Kimyo bo‘yicha maktab o‘quvchilari uchun Xalqaro Mendeleyev olimpiadasi (qisqacha MMO , eng. Xalqaro Mendeleev Kimyo Olimpiada , IMChO ) har yili aprel oyining oxiri - may oyining boshlarida bir qator MDH , Boltiqboʻyi davlatlari va Janubiy-Sharqiy Yevropa maktab oʻquvchilari oʻrtasida oʻtkaziladigan kimyo musobaqasi. MMO Kimyo bo‘yicha Butun ittifoq olimpiadasining davomchisi bo‘lib, uning an’analari va raqamlanishini davom ettirmoqda. Olimpiada o‘z nomini buyuk rus kimyogari D. I. Mendeleyev sharafiga oldi . Xalqaro Mendeleyev olimpiadasi (IMChO - International Mendeleyev Chemistry Olympiad) - eng keksa xalqaro kimyo olimpiadasi hisoblanadi va 1966-yildan beri har yili o‘tkazilib kelinadi asosan MDH davlatlarida o‘tkaziladigan bu olimpiadaning yillik ishtirokchi davlatlari soni 15-25 nafar bo‘lib, bugungi kunda ular soni yildan - yilga oshib bormoqda. O‘zbekiston ushbu olimpiadaga 2008-yil va 2013-yillarda mezbonlik qildi. Olimpiadada har bir davlatdan ishtirok etadiganlar soni turlicha bo‘lishi mumkin bunda oldingi olimpiadada qay darajada qatnashganligi bilan aniqlanadi. O‘rtacha hisobda har yili 100- 120 ishtirokchi olimpiadada bellashadi. Olimpiadada 20 yoshdan kichik ammo oliy o‘quv yurti talabasi bo‘lmagan ishtirokchi davlat fuqarosi hisoblangan o‘quvchilar ishtirok etishlari mumkin.
Olimpiada ishi Xalqaro hakamlar hay’ati tomonidan tartibga solinadi. Ushbu yirik tanlov asosan aprel - may oylarida 8-9 kun mobaynida o‘tkaziladi. IMChOni haqiqiy kimyoviy Olimpiada desa ham bo‘ladi chunki unda o‘quvchilar sof kimyoga doir masalalar va amaliy topshiriqlarni bajaradilar.
Olimpiada 3 turdan iborat: 1 va 2-nazariy turlar hamda 3-amaliy tur. 1-turda o‘quvchilar umumiy kimyo bo‘yicha har biri 10 ballik tizimda baholanadigan 8 ta masalani 5 soatda yechishlari kerak. 2-turda ishtirokchilarga 5 soat vaqt mobaynida kimyoning 5 ta bo‘limi (anorganik kimyo, organik kimyo, fizikaviy kimyo, analitik kimyo tiriklik va polimerlar kimyosi bo‘limlari) bo‘yicha har bir bo‘limdan 3 tadan, jami 15 ta masala taqdim etiladi. O‘quvchilar istaganicha masala ishlashi mumkin, har bir masala 15 ballik tizimda baholanadi, faqat yakunida har bir bo‘lim bo‘yicha ishtirokchining eng yuqori balining bitta yechimi hisobga olinadi va 2-tur uchun maksimal 75 ball olish mumkin bo‘ladi. 3-tur amaliy tur bo‘lib, o‘quvchilar 5 soat davomida (75 ballik) kimyoviy tajriba bajarishadi. Nazariy tur bo‘yicha e’lon qilingan natijalar bo‘yicha baholashdan qoniqmagan o‘quvchilar appelyatsiya topshirish huquqiga ega. Amaliy turnatijalari appelyatsiya qilinmaydi Olimpiada masalalari va amaliy-tur topshiriqlari mezbon qaysi davlat bo‘lishidan qat’i nazar xalqaro hakamlar tomonidan tayyorlanadi. Olimpiadagacha hech qanday tayyorlov majmua chiqarilmaydi. Olimpiada yakuniga ko‘ra sharoitga qarab, umumiy ishtirokchilarning 10% i oltin, 20% i kumush, 30% i esa bronza medallari bilan taqdirlanadi. Qolgan ishtirokchilar sertifikatlar bilan mukofotlanadilar. Bundan tashqari quyidagi nominatsiyalar ham bor nazariy turning eng yaxshi bilimdoni, eng yaxshi eksperimentator, eng yosh ishtirokchi mutloq chempion. Olimpiadada jamoaviy o‘rinlar mavjud emas. G‘oliblar ishtirokchi davlatlarning kimyo yo‘nalishidagi oliygohlariga imtihonlarsiz kirish huquqiga ega bo‘lishadi Oliy darajadagi fan olimpiadalari tizimida IMO o‘ziga xos o‘rinni egallaydi. Gap shundaki, kimyogarlar tabiatshunos olimlar orasida ammo ikki yo‘nalishda o‘tkaziladigan sobiq Butunittifoq olimpiadasi ananalarini saqlab qolishga muvaffaq bo‘lgan yagona: Butunrossiya Olimpiadasi va Olimpiada. IMO. 2004 yildan boshlab Mendeleyev olimpiadalarida MDH va Boltiqboʻyi davlatlaridan tashqari Bolgariya, Makedoniya va Ruminiya jamoalari ham qatnasha boshladilar.
2007 yilda 41-Olimpiada Minsk shahrida ( Belarus poytaxti ) 2 maydan 10 maygacha bo‘lib o‘tdi, unda 14 mamlakatdan, shuningdek Bolgariya, Makedoniya va Ruminiyadan talabalar ishtirok etishdi.
2012 yil 23 maydan 30 mayga qadar Qozog‘iston poytaxti Ostona shahrida maktab o‘quvchilari uchun 46 - Xalqaro Mendeleyev kimyo olimpiadasi bo‘lib o‘tdi. Unda 111 nafar maktab o‘quvchilari ishtirok etdi, ulardan 18 nafari qizlar, qolganlari o‘g‘il bolalardir. MDH, Boltiqbo‘yi va Yevropaning 18 davlatidan kelgan maktab o‘quvchilari eng yaxshi yosh kimyogar nomi uchun kurash olib borish istagini bildirdi. Xalqaro hakamlar hay’ati qarori bilan 11 nafar g‘olib oltin, 22 nafar g‘olib kumush, 34 nafar ishtirokchi bronza medali bilan taqdirlandi. Olimpiadaning asosiy ish tili rus tilidir. So‘nggi yillarda jamoa rahbarlari va ishtirokchilarining iltimosiga ko‘ra, ularga topshiriq va qarorlarning ingliz tiliga rasmiy tarjimasi ham taklif qilinmoqda, shuningdek agar kerak bo‘lsa jamoa rahbarlari topshiriqlarni milliy tilga tarjima qilish imkoniyatiga ega. Butunjahon kimyo olimpiadasidan (IChO) farqli o‘laroq, olimpiadada taqdim etilishi mumkin bo‘lgan kimyo mavzularining doirasi o‘quv topshiriqlari to‘plamini oldindan nashr etish bilan cheklanmaydi. Yana bir muhim farq shundaki, vazifalar majmuasi nisbatan doimiy tarkibga ega bo‘lgan uslubiy komissiya tomonidan tayyorlanadi, bu esa topshiriqlarning murakkabligini doimiy yetarli darajada saqlash imkonini beradi. MMO topshiriqlarining nisbiy yaxlitligi ham muhim ( IChOda har bir topshiriq subtasklarga bo‘linadi, ular mustaqil ravishda baholanadi)