Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi
-rasm. Gravitatsion o ‘zaro ta’sirlashuv
Download 333.38 Kb. Pdf ko'rish
|
Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi. Turayev B.E. Isayev X
- Bu sahifa navigatsiya:
- Nazorat savollari
- V bob. KIBERNETIKA VA SINERGETIKA 5.1. Kibernetika
|
6-rasm. Gravitatsion o ‘zaro ta’sirlashuv
Zamonaviy fizikaning hozirgi kundagi bosh vazifasi - maydon va fizikaviy o‘zaro munosabatlarning umumiy nazariyasini yara- tishdan iboratdir. Endilikda Inson tabiatni ichidan turib, ya'ni o ‘zini ham shu fizikaviy obyektning bir bo‘lagi sifatida qabul qilgan holda o ‘rganishga kirishdi. Nazorat savollari 1. Fizika va reduksionizm prinsipi haqida m a'lum otlar bering. 2. Nisbiylik nazariyasi haqida tushuncha bering. 3. Kvant mexanikasi nimalarni o ‘rganadi? 4. N.Borning “bir-birini to ‘ldirish prinsipi”ning mazmun-mohi- yati haqida nimalar bilasiz? 5. E.Rezerfordning planetar modeli haqida tushincha bering. 57 V bob. KIBERNETIKA VA SINERGETIKA 5.1. Kibernetika Samodagi universal fizikaviy qonuniyatlam i o ‘rganuvchi nis biylik nazariyasi va mikrodunyoning qonunlarini ochuvchi kvant mexanikasi tushunish uchun qiyin mavzular hisoblanadi, albatta. Lekin, shunga qaram ay hozirgi zamon tabiiy bilimlari nuqtayi nazaridan ular oddiy tizim lar bilan ish k o ‘radilar. Chunki, ularning tarkibiga oz sonli o ‘zgaruvchilar kiradi va shuning uchun ularni m atem atikaviy tahlildan o ‘tkazish va universal qonunlar bilan ifo- dalash mum kin. Lekin, oddiy tizimlardan farqli - murakkab tizimlar ham mav jud. Ular juda ko‘p o ‘zgaruvchilarga va munosabatlarga ega. Tizim qanchalar murakkab boMsa unda emerdjentlik xususiyatlari ham shunchalik k o'p bo‘ladi: tizim faqat bir yaxlit, butun bo‘lganidagina hosil bo‘luvchi, uning qismlarida mavjud bo‘lmaydigan xususiyatlar nazarda tutilmoqda. Shunday murakkab tizim lami, masalan metereologiya - klimatik jarayonlar haqidagi fan o'rganadi. Aynan, murakkab tizim bo‘lgani uchun ham ob-havoning hosil bo'lish jarayonlari aytaylik, gravitat- sion jarayonlarga nisbatan anchagina noaniq jarayonlardir. Bu bi- rinchi qarashda paradoks b o ‘lib tuyuladi. Haqiqatdan ham, Yer yoki boshqa osmon jism ining million yildan keyin qayerda boMishini aniq ko'rsatish mumkin, lekin ob-havoning ertaga qanday bo'lishini doim ham aytib bera olmaymiz. Chunki, bu jarayonlar ancha murakkab tizim hisoblanadi, uni k o 'p sondagi o'zgaruvchilar va munosabatlar tizimi deb qarash lozim. Tizimlarning oddiy va murakkabga ajralishi tabiiy bilimlar doira- sida fundamental hisoblanadi. Ularning orasidagi Download 333.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|