Tabiiy gaz tarkibidagi nordon gazlarni fizik kimyoviy usul bilan ajratish jarayonini takomillashtirish

Gazlarni H
2
S va S0
2
 dan tozalash usullari 
H
2
S va S0
2
gazlari kо‗pincha yer ostidan olinayotgan tabiiy gazlarni tarkibida 
uchraydi, Ularni miqdori xar xil: bir protsentdan kam, ba‘zan bir necha 
protsentgacha yetadi. S0
2
gazi aytarlik zararsiz, H
2
S esa oz miqdori zararlidir. 
Gazlarni H
2
S va SO
2
dan tozalashni bir necha xil usullari bor. Ular asosan ikki 
guruhga bо‗linadi: absorbsiya va desorbsiya usullari. Absorbsiya usuli о‗z 
navbatida ikkiga bо‗linadi: kimiyoviy (xsmosorbsiya) va fizikaviy. 
Xemosorbsiya (kimyoviy) usulda gaz xemosorbent bilan reaksiyaga kirishadi. 
Absorbent sifatida etinolaminlar (mono-, di-, tri-), ishqoriy metallarni karbonatlari, 
temir gidrooksidi va boshqalar ishlatiladi. Fizikaviy usulda esa suv, organik 
erituvchilar - noelekroditlar (I-metilpirrolidon, sulfolan, metanol va boshqalar) 
ishlatiladi. 
Monoetanolami, bilan H
2
S va S0
2
larni reaksiyalari: 

---

71 
 
Monoetanolaminning eritmasi 10 dan 30 % gacha kо‗pincha 15-20 % mass, 
holatida ishlatiladi. Temperaturani yuqoriga kо‗tarilsa erituvchimiz о‗z holiga 
keladi va yana ishlatiladi. 
Ishqoriy metallar (kaliy yoki natriy)ning karbonat tuzlarini eritmasini Ph 9-11 
ga tengdir. Ular ishqoriy xususiyatga ega. Shu sababli ular kislota xossasiga ega 
bо‗lgan H
2
S va SO
2
gazlarini absorbsiya qilish imkoniyatiga egadir. 
 
 
Hosil bо‗lgan NaHCO
3
ni eritmasini isitilsa yana NaHCO
3
eritmasi hosil 
bо‗lib, ishlab chiqarishga qaytarib beriladi. 
Tozalashning adsorbsiya usuli 
Qо‗llaniladigan adsorbentlarning orasidan nisbatan yaxshirog‗i seolitlardir. 
Seolitlar H
2
S bilan bir vaqtda boshqa oltingugurt birikmalari va og‗ir 
uglevodorodlarni ham о‗z g‗ovoklarida yig‗ib oladi. Odatda regeneratsiya gazini 
Klaus ustanovkasiga berilishi mо‗ljallangan. Ammo regeneratsiya gazlarida
uglevodorodlar ham mavjuddir. Bu uglevodorodlarni chiqindi sifatida ketishiga 
sabab bо‗ladi. Bundan tashqari regeneratsiya xaroratida (350-400°C) og‗ir 
uglevodorodlar smolasimon moddalar hosil qilib adsorbentni ishdan chiqaradi. Shu 
sababdan adsorbsiya boshqa, masalan absorbsiya usulidan keyin qolgan H
2
S ni oz 
miqdorini tozalash uchun qо‗llash maqsadga muvofiq bо‗ladi.