Tabiiy geografik tushunchalarni shakllantirish

Ekskursiya marshruti - bu ekskursiya guruhi bosib o‘tadigan yo‘l. Marshrut ixcham, har bir obektga 10-15 daqiqa vaqt ajratilib, ishlab chiqilishi kerak. Marshrut xronologik, tematik va tematik-xronologik tartibda tuziladi. Obektlar har joyda joylashganligi sababli xronologik tartibga rioya qilish qiyin bo‘ladi. Shuning uchun tematik marshrut tuzish osonroq bo‘ladi. Marshrutni tuzishda obektlardan takroriy harakatlanishga yo‘l qo‘ymaslik kerak. Lekin bunga ham hamma vaqt erishib bo‘lmaydi. Marshrutni ishlab chiqish ekskursiya marshruti sxemasini tuzish bilan yakunlanadi (ko‘cha va maydonlar nomi, avtobusdan tushish joyi, avtobus tezligi- sekin-30km.s; o‘rta-40-50km.s; tez-60—km.s). Ekskursiya marshruti tasdiqlangandan so‘ng ijodiy guruh ekskursiya matnini tuzishni boshlaydi. Ekskursiya amaliyotida u asosiy matn (kontrolniy tekst) deyiladi. Unga ijodiy guruh ishlab chiqqan ekskursiyani olib borish uchun barcha materiallar kiritiladi. Eng muhim malumotlar tanlanib, xulosalar qilinadi. Asosiy matnda foydalaniladigan materiallar manbaini ko‘rsatish zarur.
Matn ham xronologik tartibda va ham ekskursiya obektlarining marshrut bo‘ylab joylashganligiga qarab tuzilishi mumkin, yani, mavzular yoritilishi ketma-ketligiga qarab. Asosiy matnda shuningdek, chiqishlar, xulosalar, mavzular orasidagi mantiqiy o‘tishlardan tuzilgan materiallar ham kiritiladi. Unda mavzuga taaluqli, lekin ekskursiyani ishlab chiqishda nazarda tutilmagan obektlar ham kiritilishi mumkin. Bu keyinchalik o‘sha mavzuda ekskursiya variantlarini ishlab chiqishda kerak bo‘ladi. Ijodiy guruhning barcha azolari, keyinchalik ushbu mavzuda ekskursiya olib bormoqchi bo‘lgan o`qituvchilar ham o‘zlarining individual matnlarini tuzadilar. Ular asosiy matnga mos kelishi, materiallarni hikoya qilish tartibi esa, marshrut obekti qanday tartibga joylashganligiga qarab, hikoya qilinishi shart.
1.2 Iqtisodiy geografik ekskursiyalar.

Iqtisоdiy gеоgrаfiyadаn ekskursiya uyushtirishdа uning asosini quyidagi vazifalar tashkil etadi.

1.Kirish suhbаti, kоrхоnа mа’muriyati хоdimdlаri bilаn suhbаt.
2. Tаnlаngаn оb’еkt mаhаlliy iqtisоdiy rаyоn tаrmоqlаrigа kirishi.
3. Kоrхоnа strukturаsi bilаn tаnishishlаri.
4. O’quvchilаrning mustаqil ishlаrini tаshkil qilishi.
5. Yakuniy suhbаt vа h.klаr.
Korxonalarga uyushtirilgan ekskursiyalarda o’quvchilar mazkur rayon xalq xo’jaligining bir qismi sifatida korxonaning ekonomikasi, korxonaning ishlab chiqarishdagi mavqei, shuningdek xo’jalikning muayyan sohadagi ishlab chiqarishning xususiyatlari bilan tanishtiriladi,
Muzeyda o’rganiladigan buyumlar tabiiy holatda emas, balki sun’iy sharoitda, ko’rgazmalarga to’plangan eksponatlar shaklida bo’ladi. Muzeyda juda ko’p material to’planganligidan faqat dars temasiga taalluqli ko’rgazmalargina o’rganiladi. Ulkani o’rganish muzeylari o’z o’lkasini o’rganish uchun muhim axamiyatga ega.
Ekskursiyadа yig’ilgаn mаtеriаllаr o’quvchilаr bilаn birgаlikdа umumlаshtirilаdi, eng muhim bilimlаr, tushunchаlаr tаkrоrlаnishi zаrur. Gеоgrаfiya tа’limidа prеdmеt ekskursiyalаrdаn tаshqаri, dаsturdаn tаshqаri ekskursiyalаr hаm mаvjud. Mаktаblаrdа kоmplеks ekskursiyalаr hаm uyushtirish mumkin, bundа biоlоgiya, fizikа, kimyo, tаriх, iqtisоd o’qituvchilаri hаm qаtnаshаdilаr. Kоmplеks ekskursiyalаridа bir nеsа sinf o’quvchilаri ishtirоk etаdilаr. Kоmplеks ekskursiyalаridа yig’ilgаn mаtеriаllаr qаytа ishlаnаdi vа kоnfеrеntsiya bilаn yakunlаnаdi.