Tadbirkorlik asoslari

REJALASHTIRISHNING' BOSKICHLARI VA UNING TURLARI.

Rejalashtirish jaraeni uch boskichni o’z ichig'a oladi:

1. 
   Strateg' ik muammolarni taxlili.
   
2. 
   Faoliyatni kelg'usi sharoitini bashorat kilish va vazifalrni aniklash.
   
3. 
   O’z imkoniyatlarini optimal variantini tanlash.
   

Firmaning' istikbolini taxlil kilishda asosiy tashki xavf-xatarlar, imkoniyatlar, "favkulotda" xolatlarni vujudg'a kelishi va ularni bartaraf etish imkoniyatlari xal etiladi.
Birinchi boskichda korxona ish yuritadig'an bozorda taxlil qilinadi.Taxlil ikki tmonlama bo’lib, bozor muxitidag'i pozitiv va neg'ativ xolatlar xakida uylash kerak bo’ladi.SHuni xisobga olish kerakki, tadbirkorlikni rivojlantirish jaraenida bir muammog'a ruxsat etilishi bilan boshqasi kelib chiqadi. ixtiyoj va xaridor xoxishi o’zg'aradi, fan-texnikani yang'i yutuqlari joriy etiladi, ishlab chiqarishning rivojlanish darajasi usadi, bozor va raqobatchilar strateg'iyasi o’zg'aradi, moliyaviy kiyinchiliklar tugilade. SHuning uchun o’z faoliyatini 1-5 yillarg'a bashorat kilishg'a xarakat kilade.
Ikkinchi boskichda, korxonaning' ichki imkoniyatlarini aniklash zarur. Bu urinda korxonani bozor muxitini o’zg'arishig'a karab ishlab chiqarishdag'i, bozordag'i, iqtisodietdagi, boshqarishaaae, resurslardag'i korxonaning' kuchli va kuchsiz tomonlari aniklanadi. SHular asosida maksadga erishishdag'i eng' muxim vazifalari anikladandi. Bu boskichda firmaning' kaysi yunalishlareaa "raqobatchilik streteg'iyasini takomillashtirib, firmani yalpi ish faoliyatini qanday yaxshilash mumkn?" deg'an savolg'a javob topiladi.
Uchinchi boskichda uch muxim kursatkich taxlil qilinadi:

1. 
   Korxonani bozordag'i O’RNI;
   
2. 
   Tarmokka korxonani moslig'i;
   
3. 
   Ishlab chiqarish dasturini assortiment to’zilishi.
   

Bu boskichda firmaning' turli faoliyat yunalishlari bilan istikbolini kiyoslash, tanlanga! strateg'iyani amalg'a oshirishda turlim faoliyat yunalishlari buyicha prioritet va resurslarni taksimla0 asosiy urin eg'allaydi.
Redjalashtirishning' kuyidag'i turlari mavjud bo’lib, ular: -- -o’zok muddatli rejalashtirish;
-urta muddatli rejalashtirish;
-kiska muddatli rejalashtirishdir.
Korxona faoliyatini rejalashtirishda muxim maksad bo’lib, tovarlarni sotish xajmi, foyda va bozordag'i ulush xisoblanadi.
O’zok muddatli rejalashtirish 3 yoki 5 yillik muddatni o’z ichig'a oladi. Dunyo amalietida o’zoe muddatli rejalashtirish keng' qullaniladi. Xorijda, masalan, Yaponiyada yirik korporatsiyalarning 70 - 80% o’zok muddatli rejalashtirishdan foydalaniladi. O’zok muddatli




rejalashtirish o’z ichiga urta va kiska muddatli rejalashtirishni xam oladi. O’zok muddatli rejalashtirishda "maxsulot-bozor" yangi strateg'iyalari ishlab chikiladi. "Maxsulot bozor" yang'i strateg'iyasini axtarish o’z ichig'a yangi ishlab chikage0le rivojlanish imkoniyatlari taxlilini, vertikal integ'ratsiyalarni, xorijiy filiallarni tashkil etishni o’z icheaa oladi. Ushbu boskichda ishlab chiqarishni keng'aytirish va xarajatlarni kamaytirish variantlare uraganiladi.
Urta muddatli rejalar, odatda 2 yoki 3 yillarg'a to’ziladi. Urta muddatli rejalashtirishaa rakiblarni kurash strateg'iyalarni o’zg'arishi va nomenklaturani o’zg'arishi natijasida xar bir maxsulio g'uruxi uchun rejalar to’ziladi.
Urta muddatli rejalarni qabul kilish jaraeni uch boskichni o’z ichig'a oladi:
o’zining' maxsus ma'lumotlari asosida o’z ishini bashorat kilish;
bashoratlar solishtiriladi;
korxona raxbariyati o’z ishini umumiy kurinishini ishlab chikaradi va yuqori tashkilotga beriladi.
Kiska muddatli rejalashtirish 1 yilg'a, yarim yilg'a, oylarg'a muljallang'an bo’ladi. Kiska muddatli rejalar 1 yilg'a ishlab chiqarish xajmin, foydani rejalashtirishni o’z ichiga olade.
Byudjetlar rejalashtirish tizimining' muxim vositasi bo’lib xisoblanadi. Byudjet o’z kurinishicha xarajatlar va daromadlar rejasini ko’rsatib beradi. Byudjet kiymat va natural kurinishda bo’lishe mumkin.
Byudjetning' ikki turini ajratib kursatish mumkin:
-kapital xarajatlari byudjeti;
-joriy operatsiyalar byudjeti.
Kapital xarajatlar byudjeti o’zok muddatli rejalashtirishni baxolash va nazorat kilish uchrn ishlatiladi.
Joriy operatsiyalar byudjeti xar kung'i ishlab chiqarish va sotish faoliyatini rejalashtire0 va nazorat kilish uchun ishlatiladi.

3.