Tadbirkorlik subyektlarida ichki nazoratning samarali

www.scientificprogress.uz
 
Page 451
Tadqiqot metodologiyasi. Maqolada quyidagi metod va usullar qoʻllanildi: 
deduktsion va induktsion belgilash, korxonalardagi ichki audit xizmatini tashkil 
etishning samaradorligi boʻyicha faktor tahlil. 
Tahlil va natijalar. Samarali ichki nazorat va audit xizmati-bu bozorning iqtisodiy 
agenti tomonidan korporativ boshqaruvning asosiy elementi boʻlib, boshqaruv 
xodimlariga yoʻnaltirilgan etarli, ilmiy asoslangan qarorlar qabul qilish imkonini beradi: 
- biznes-jarayonlarni tashkil etish, texnik va texnologik, ekologik va moliyaviy-
iqtisodiy qoʻllab-quvvatlashni takomillashtirish va umuman tashkilotning faoliyati, 
- operatsion, ekologik, moliyaviy va boshqa turdagi xavflarni tezkor aniqlash, 
oldini olish va cheklash; 
- xoʻjalik yurituvchi subyekt va uning aksiyadorlarining strategik maqsadlariga 
erishishga oqilona ishonch. 
Xoʻjalik yurituvchi subyekt ichki nazorati samaradorligining boʻlajak auditini 
samarali rejalashtirish uchun tekshirilayotgan obyekt (ish jarayoni) ning dastlabki 
ekspertizasi oʻtkazilishi lozim. [7] Ushbu monitoringning maqsadi audit qilinayotgan 
biznes jarayonining dolzarb vazifalari, uning tuzilishi yoki undagi avvalgi auditdan 
boshlab yuz bergan oʻzgarishlarni oʻrganishdan iborat. Bu bizga ushbu jarayonning 
ichki nazorat xizmatini samarasiz tashkil etish oqibatlarining umuman tashkilot uchun 
ahamiyati haqida xolisona gapirishga imkon beradi. 
Ichki nazoratning sifati va samaradorligini tekshirish algoritmi auditorlar dastlabki 
tekshirish bosqichida: 
- tekshiriladigan obyektni tashkil etishni tartibga soluvchi ichki meʼyoriy 
hujjatlarni tahlil qilish; 
- ushbu biznes jarayoniga xizmat qiluvchi maʼlumotlar bazasi va dasturiy 
taʼminotni tahlili; 
- tuzatish ishlari dasturlarini amalga oshirish va ushbu biznes jarayonining oldingi 
tekshiruvlari natijalarini oʻrganish (agar mavjud boʻlsa); 
- koʻrib chiqilayotgan biznes-jarayonni amalga oshiruvchi tarkibiy boʻlinma rahbar 
xodimlari va uning faoliyati boʻyicha jarayonning boshqa ishtirokchilarini aniqlash va 
maxsus tekshirish; 
- xoʻjalik yurituvchi subyektning rivojlanish strategiyasiga va maqsadlarni 
belgilash tamoyillariga muvofiqligi uchun biznes-jarayonning haqiqiy maqsadlarini 
tahlil qilish (aniqlashtirish, oʻlchovlilik, izchillik, ahamiyatlilik, erishilgan vaqtni 
cheklash); 
- mavjud nazorat tartib-qoidalarini koʻrsatib, ushbu biznes jarayonini tashkil etish 
uchun yoʻl xaritasini shakllantirish; 
- xoʻjalik yurituvchi subyektning boshqaruv xodimlari va uning texnologik, 
ekologik va moliyaviy siyosati boʻlinmalari tomonidan amalga oshirilgan risklarni 
baholash natijalarini tahlil qilish (agar mavjud boʻlsa); 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 1 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan