ТадқИҚот мақсади: тупроқни очиқ кесиш шароитида ишлаётган иш органлари таъсири остида деформацияланиш ва парчаланиш қонуниятларини аниқлаш асосида энергия-ресурстежамкорликни

MAVZU: 8 YARIM O‘TKAZGICHLAR VA DIELEKTRIKLAR. DIODLAR, TRANZISTORLAR VA ULARNING ISHLASH PRINSIPLARI. MIKROSXEMALAR

• Reja
• 1.Metall (o‘tkazgich), yarim o‘tkazgich va dielektriklar
• 2.Diodlar  Bipolyar tranzistorlar 
• 3.Maydoniy tranzistorlar 
• 4.IMS-integral mikrosxemalar

Metall (o‘tkazgich), yarim o‘tkazgich va dielektriklar

• Elementlarni metall, yarim o‘tkazgich va dielektriklarga bo‘linishi jismni zona strO`qturasidan kelib chikib absolyut 0 (nol) xaroratda bajariladi.  Metallarda valentli va o‘tkazish zonasi bir-birini koplaydi, shuning uchun 0 K da metall elektr o‘tkazish xususiyatiga ega bo‘ladi.
• Yarim o‘tkazgich va dielektriklarda o‘tkazish zonasi 0 K da bo‘sh bo‘ladi va elektr o‘tkazish xususiyati bo‘lmaydi. Bular orasidagi fark  E man etilgan zonasining kengligiga boglik bo‘ladi. Yarim o‘tkazgichlarda E q 0,13 eV (yO`qori xaroratli asboblarni yaratishda ko‘llaniladigan yarim o‘tkazgichlarda Eq36 eV) dielektriklarda esa bu kiymat E > 6 eV ni tashkil etadi. Yarim o‘tkazgichlarda haroratning biror qiymatida (qizdirilganda) elektronlarning bir qismi o‘tkazish zonasiga o‘tishiga kerakli bo‘lgan energiyaga ega bo‘ladi. Bu elektronlar ozod elektronlar bo‘lib qoladi, yarim o‘tkazgich esa – elektr o‘tkazgich bo‘lib qoladi. Elektronni valent zonasidan ketishi bu zonada bo‘sh energetik sath paydo bo‘lishiga olib keladi. Bu energetik holat kovak nomi bilan yuritiladi. Elektr maydon ta’sirida qo‘shni atomlarning valentli elektronlari bu ozod sathga o‘tishi va o‘z joyida kovaklar qoldirishi mumkin. Bunday harakatni musbat zaryadlangan zaryadlar – kovaklar harakati sifatida ko‘rib chiqish mumkin. Ozod elektronlar harakati orqali bo‘ladigan elektr o‘tkazuvchanlik elektronli (n-o‘tish), kovaklar harakatidan kelib chiqadigan elektr o‘tkazuvchanlik esa kovakli (r-o‘tish) o‘tish deyiladi.
• Yarimo‘tkazgich diod ta’rifi va shartli belgisi  Yarimo‘tkazgich diod deb bir (ѐki bir necha) elektr o‘tishlarga ega ikki elektrodli elektron asbobga aytiladi. Diodlar radioelektron qurilmalarda ishlatilishi va bajaradigan vazifasiga muvofiq tasniflanadilar.
•  
•  
•  

2
Yarimo‘tkazgich diodning to‘g‘ri va teskari yo‘nalishlaridagi qarshiliklari bir – biridan keskin farq qiladi: to‘g‘ri yo‘nalishda siljitilgan diodning qarshiligi kichik, teskari siljitilgan diodniki esa – katta bo‘ladi. Shu sababdan diod bir tomonga elektr tokini yaxshi o‘tkazadi, ikkinchi tomonga esa – ѐmon o‘tkazadi.
Stabilitronlar  Stabilitron deb sxemalarda kuchlanish qiymatini barqaror (stabil) saqlab turuvchi yarimo‘tkazgich asbobga aytiladi. Stabilitron sifatida VAXida tok qiymati keskin o‘zgarganda kuchlanish deyarli o‘zgarmaydigan soha mavjud bo‘lgan elektron asboblardan foydalaniladi. Bunday soha kremniyli yarimo‘tkazgich diod elektr teshilish rejimida ishlaganda kuzatiladi. Shuning uchun yarimo‘tkazgich stabilitron sifatida kremniyli diodlardan foydalaniladi
ЭЪТИБОРЛАРИНГИЗ
УЧУН РАҲМАТ!!!