Tadqiqot maqolasi 157, J. Shavkiev1*, A. Azimov1 M. Xolikova2 S. Khamdullaev1

---

TADQIQOT MAQOLASI
157
,
J. SHAVKIEV1*, A. AZIMOV1
M. XOLIKOVA2
S. KHAMDULLAEV1
H. MATNIYAZOVA1 and U. YULDASHOV1
,
TOG'LIKLARNING QIYOSSIY FAOLIYATI VA GENETIK ATRIBUTLARI.
S. QUVVATLASH1
B. AMANOV2
PAXTA GENOTIPLARI HOSILGA BAÿLI XUSUSIYATLARI UCHUN OPTIMAL VA
,
,
SUG'ORLASH SHARTLARI
SABRAO naslchilik
va genetika jurnali 53 (2)
157-171, 2021
Kalit so‘zlar: Irsiy o‘zgaruvchanlik, dispersiya koeffitsienti, irsiyat, genetik daromad, korrelyatsiya
koeffitsienti, tog‘li g‘o‘za (Gossypium hirsutum L.)
Suv tanqisligi ekinlarning hosildorligiga keskin ta'sir ko'rsatadigan va kamaytiradigan stress omilidir. Ushbu
tadqiqotning maqsadi suv tanqisligining chigitlik g‘o‘za hosildorligiga ta’siri va unga bog‘liq bo‘lgan belgilarni
o‘rganish hamda tog‘li g‘o‘za (Gossypium hirsutum L)dagi turli belgilar uchun dispersiya, irsiylik va GG
koeffitsientini o‘rganishdan iborat edi . 2018–2019 yillarda to‘rtta g‘o‘za navlari, ya’ni “Ishonch”, “Navbahor-2”,
“C-6524”, “Toshkent-6” hamda ularning F1 diallel duragaylari tasodifiy to‘liq blokli konstruksiyada faktoriy
joylashuv va to‘rt marta takroriy optimal va tanqis sug‘orish sharoitida yetishtirildi. O‘zbekistonning Toshkent
viloyatida. Ota-ona genotiplari va ularning F1 duragaylari o'rtasida ko'zaning og'irligi, 100 chigit og'irligi,
chigitli paxta hosildorligi va lint% bo'yicha sezilarli (P ÿ 0,01) farqlar kuzatildi. Suv tanqisligi va optimal
sug'orish sharoitida mos ravishda genotiplar sezilarli (P ÿ 0,05) va har bir o'simlik uchun ko'zalar uchun
ahamiyatsiz farqlarni ko'rsatdi. Umuman olganda, tanqis sug'orish sharoitlari hosildorlikka va pirovardida
chigitli paxta hosildorligiga salbiy ta'sir ko'rsatdi. Ota-ona navlari “Ishonch” va “Navbahor-2” va ularning F1
diallel duragaylari har ikkala suv rejimida ham boshqa genotiplarga qaraganda ancha barqaror va yaxshi
samara bergani aniqlandi. O'rtacha, turli belgilar bo'yicha genotipik va fenotipik tafovutlar optimal sug'orish
rejimiga qaraganda suv tanqisligi sharoitida ko'proq edi. Keng ma'nodagi irsiylik baholari ko'zaning og'irligi,
100 urug'lik vazni, chigitning paxta hosildorligi va lint% bo'yicha eng yuqori bo'lgan, ammo bosh bir o'simlik
uchun ko'zalar uchun past bo'lgan. Urug'lik paxta hosildorligi optimal sug'orish va suv tanqisligi sharoitida
barcha belgilar bilan juda muhim ijobiy bog'liqliklarni aniqladi, ammo tanqislik sharoitida 100 chigit og'irligi
bilan emas. Ota-ona genotiplari va ularning duragaylari qurg'oqchilikka chidamli genotiplarni ishlab chiqish
uchun manba sifatida ishlatilishi mumkin.