Tadqiqot maqolasi 157, J. Shavkiev1*, A. Azimov1 M. Xolikova2 S. Khamdullaev1

Asosiy topilmalar: Umuman olganda, sug'orishning tanqisligi hosildorlikka hissa qo'shadigan xususiyatlarga
va pirovardida chigitli paxta hosiliga salbiy ta'sir ko'rsatdi. Ikki ota-ona navlari, ya'ni, Ishonch va Navbahor
XULOSA
,
1 Oÿzbekiston Fanlar akademiyasi Genetika va oÿsimliklar eksperimental biologiyasi instituti, Toshkent
viloyati, Qibray tumani, Yuqori-Yuz, Oÿzbekiston
* Muallifning tegishli elektron manzili: Hammualliflarning elektron manzillari: [e-mail],
m.salagani@mail.
ru, [e-mail], [e-mail],
[e-mail], [e-mail], [e-mail]
Machine Translated by Google

---

dasturlari. Turli xil g‘o‘za germplazmasi bilan
shartlangan ijobiy xususiyatlarni o‘zida mujassam
etgan ustun navlarni yaratishda genetik xilma-
xillikdan foydalanish uchun populyatsiya
tuzilmalari katta ahamiyatga ega. G‘o‘za
navlarining aksariyati sug‘orish sharoitida ishlab
chiqilgan va urug‘lik paxta hosildorligi va kerakli
tola sifatini oshirish uchun intensiv seleksiyadan
o‘tgan (Rosenow va boshq., 1983). Xamidov
(2019) g‘o‘za ekinlari normal o‘sishi va rivojlanishi
uchun yetarli miqdorda suvga muhtojligini ma’lum
qildi. Sug'orish uchun suv tanqisligi sharoitida
hosil jiddiy suv tanqisligini boshdan kechiradi va
bu hosildorlikning pasayishini ko'rsatadi (Nabiev
va boshq., 2020). Bu holat er osti suvlarining
haddan tashqari tortib olinishi tufayli keskinlashib
ketishi mumkin, bu esa yaqin kelajakda sug'orish
suv resurslariga ta'sir qilishi aniq (Ullah va
boshq., 2008; Bozorov va boshq., 2016).
2 va ularning F1 diallel duragaylari optimal va tanqis sug'orish sharoitida boshqa genotiplarga qaraganda
barqarorroq va turli belgilar bo'yicha yaxshiroq ishlashi aniqlandi.
Paxtakorlar mavjud g‘o‘za
germplazmasidan foydalangan holda tola sifati
yaxshilangan, serhosil paxta navlarini yaratish
borasidagi sa’y-harakatlarini davom ettirdi.
Krieg (2000) gullash davri qurg'oqchilik stressi
uchun eng muhim davr ekanligini aniqladi.
Paxtada qurg‘oqchilikka chidamlilik genetik
jihatdan turli fiziologik jarayonlar orqali
boshqariladi (Ahmad va boshq., 2011; Shavkiev
va boshq., 2019b). Paxta navlari suv tanqisligi
sharoitida ularning morfofiziologik va biokimyoviy
parametrlarida aks ettirilgan turli xil genetik
javoblarni namoyish etadi (Hinze va boshq.,
2012; Patil va boshq., 2017; Jaloliddin va boshq.,
2020).
Mahalliy moslashtirilgan germplazma
turli naslchilik orqali yangi genotiplarni ishlab
chiqish uchun ishlatilishi mumkin.
KIRISH
Peohlman va Selper (1995) hosildorlikka hissa
qo'shadigan va tola sifatiga ega bo'lgan belgilar
miqdoriy jihatdan irsiy ekanligini aniqladilar.
Shunday qilib, tegishli naslchilik dasturlari orqali
ishlab chiqilgan yangi oÿzaro kombinatsiyalardan
foydalanish orqali chigitli paxta hosildorligi va
uning hissasi boÿlgan komponentlar hamda tola
sifatini yaxshilash mumkin. Seleksionerlar asosan
naslchilikning aniq maqsadlariga erishish uchun
mos keladigan naslchilik rejalarini ishlab chiqish
uchun genetik o'zgaruvchanlik, o'zgaruvchanlik
koeffitsienti, irsiyat va genetik daromad kabi
genetik komponentlar bo'yicha etarli bilimga ega
bo'lishga qiziqishadi (Ali va Xan, 2007;
Dhamayanathi va boshq . , 2010). Paxtakorlar
har doim genetikani rag'batlantirishgan
Paxta (Gossypium hirsutum L.) dunyoning 70
dan ortiq mamlakatlarida toÿqimachilik tolasi
uchun yetishtiriladigan eng muhim iqtisodiy ekin
hisoblanadi. Paxta tolasi va undan tayyorlangan
mahsulotlar rivojlanayotgan va rivojlangan
mamlakatlar iqtisodiyotida ustunlik qiladi (Khokhar