Tadqiqotlari

Anketa (so‘rov varaqasi) bu – tadqiqot ob’ekti yoki predmeti 
tavsifnomalarini aniqlashga yo‘naltirilgan savollar tizimidir.
Anketa savollarini tayyorlashda so‘rovni sifatli o‘tkazishga xizmat qiluvchi 
asosiy tamoyillarga rioya qilish zarur.
Anketa savollari sodda, tushunarli, bir ma’noli va neytral bo‘lishi lozim. 
Anketada savollar oddiydan murakkabga qarab o‘zgarib borishi talab etiladi.

---

193 
Pochta orqali anketalar, telefon so‘rovlari, shaxsiy intervyu va internet 
yordamidagi tadqiqotlar juda keng qo‘llanadi. Quyidagi jadvalda muloqot usullaridan 
har birining afzallik va kamchiliklari keltirilgan (tavsifnomalar besh ball tizimida 
baholanadi).
8.3-jadval
To‘rtta muloqot usulining afzallik va kamchiliklari 
Pochta Telefon
Shaxsiy 
muloqot 
Internet
Moslashuvchanlik
2 
4 
5 
3 
Olish mumkin bo‘lgan axborot hajmi
4 
3 
5 
4 
Intervyuyerning ta’siri nazorati 
5 
3 
2 
5 
Ma’lumot to‘plash tezligi
2 
5 
4 
5 
Reaksiya darajasi
2 
4 
4 
2 
Bahosi
4 
3 
2 
5 
Tanlov strukturasi
4 
5 
3 
2 
Har qanday anketa sinchiklab ishlab chiqish, sinab ko‘rish va qayta ishlashni 
talab qiladi. Savollar shakli beriladigan javobga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shu 
sababli ikki xil turdagi savollardan foydalaniladi:
➢ 
ochiq - javob mustaqil beriladi (8.4-jadval); 
➢ 
yopiq - savolda beriladigan barcha javob variantlari bo‘ladi (8.5-jadval).
8.4-jadval 
Ochiq savollarga namunaviy misollar 
Nomi 
Ta’riflanishi 
Misol 
Oddiy savol 
Javobning erkin shaklini nazarda 
tutuvchi savol beriladi
“Samolyotda ketayotganingizda odatda 
nima bilan mashg‘ul bo‘lasiz?”
So‘zlar 
yoig‘indisini 
tanlash
Bir so‘z aytiladi va uning fikriga 
kelgan birinchi so‘zni aytish so‘raladi
“Avialiniya so‘zini eshitganda 
xayolingizga birinchi bo‘lib keladigan 
so‘z nima?”
Gapni tugatish Tugallanmagan gap aytiladi va uni 
yakunlash takliya etiladi
“Aviakompaniyani tanlashda men 
uchun asosiysi ...”
Hikoyani 
yakunlash 
Tugallanmagan hikoya taklif etiladi va 
uni yakunlab berish so‘raladi
 
Internet yordamida axborot to‘plash birlamchi axborot to‘plashning nisbatan 
yangi va rivojlanayotgan usulidir. Garchi hozirgi kunda dunyo aholisining asosiy 

---

194 
qismi internet xizmatlaridan foydalanmayotgan bo‘lsada, ayrim baholarga ko‘ra 
ularning soni 30-35 mln kishini tashkil qilar ekan. Internetga yangi ulanuvchilar soni 
esa kun sayin o‘sib bormoqda. Agar ilgari yosh va texnik jihatdan savodli erkaklar 
internetdan foydalanuvchilar orasida ko‘pchilikni tashkil qilgan bo‘lsa, statistika 
ma’lumotlariga ko‘ra hozirgi kunda ayollar va 25 yoshgacha bo‘lganlar soni tobora 
ortib bormoqda.
Internet yordamida amalga oshiriluvchi tadqiqotlar axborot to‘plashning 
nisbatan arzon usuli hisoblanadi. Amalda onlayn rejimidagi tadqiqotning oddiy 
tadqiqotlar oldida ikkita jiddiy ustunligi bor: tezlik va rentabellik. Onlay rejimida 
tadqiqotlarni tashkil qilish oldindan batafsil rejalashtirishni talab qiladi, biroq 
natijalar amalda bir zumdayoq olinadi. shuningdek, mamlakat ichkarisida yoki 
xalqaro miqyosda tadqiqot o‘tkazishda ham tezlik va bahoda hech qanday farq 
bo‘lmaydi.