Tailand iqtisodiyoti: sanoat, qishloq xo'jaligi, tashqi savdo. Tashqi savdo Taylandning qo'shni davlatlarining iqtisodiy rivojlanish darajasi

yil	YaIM, milliard AQSh dollari	Aholi jon boshiga YaIM, dollar	YaIM, milliard AQSh dollari	yaIMning o'sishi,%
tailandning ulushi,%
hozirgi narxlar		doimiy narxlar 1970 yil		dunyoda	osiyoda	janubi-Sharqiy Osiyoda
1970	7.4	200.0	7.4		0.22	1.4	19.6
1971	7.7	203.0	7.8	5.0	0.20	1.4	19.1
1972	8.5	218.0	8.1	4.1	0.20	1.2	18.8
1973	11.3	281.0	8.9	9.9	0.21	1.3	18.4
1974	14.3	346.0	9.3	4.4	0.24	1.3	17.0
1975	15.5	367.0	9.7	4.8	0.23	1.3	16.7
1976	17.7	408.0	10.6	9.4	0.25	1.3	16.3
1977	20.6	464.0	11.7	9.9	0.25	1.3	16.0
1978	25.0	551.0	12.9	10.4	0.26	1.2	16.7
1979	28.5	615.0	13.6	5.3	0.26	1.3	17.1
1980	33.5	708.0	14.2	4.8	0.27	1.3	16.2
1981	36.1	747.0	15.0	5.9	0.29	1.3	15.2
1982	37.9	770.0	15.9	5.4	0.30	1.4	15.3
1983	41.5	827.0	16.7	5.6	0.32	1.5	17.1
1984	43.3	848.0	17.7	5.8	0.33	1.5	17.2
1985	40.3	775.0	18.5	4.6	0.30	1.4	16.5
1986	44.7	843.0	19.6	5.5	0.29	1.2	19.2
1987	52.4	970.0	21.4	9.5	0.30	1.2	21.2
1988	63.9	1 164.0	24.3	13.3	0.32	1.3	22.3
1989	74.9	1 342.0	27.2	12.2	0.36	1.4	22.8
1990	88.5	1 563.0	30.2	11.1	0.38	1.6	23.7
1991	101.2	1 768.0	32.8	8.4	0.42	1.6	24.3
1992	115.6	1 998.0	35.8	9.3	0.45	1.7	24.5
1993	128.9	2 208.0	38.9	8.7	0.49	1.7	24.3
1994	146.7	2 490.0	42.1	8.0	0.52	1.8	24.2
1995	169.3	2 845.0	45.5	8.1	0.54	1.8	24.1
1996	183.0	3 043.0	48.0	5.7	0.58	2.0	23.4
1997	150.2	2 467.0	46.7	-2.8	0.47	1.7	20.3
1998	113.7	1 845.0	43.2	-7.6	0.36	1.4	22.8
1999	126.7	2 033.0	45.1	4.6	0.39	1.4	21.7
2000	126.4	2 008.0	47.1	4.5	0.38	1.3	20.3
2001	120.3	1 893.0	48.8	3.4	0.36	1.4	20.0
2002	134.3	2 096.0	51.8	6.1	0.39	1.5	19.9
2003	152.3	2 359.0	55.5	7.2	0.39	1.5	20.1
2004	172.9	2 660.0	59.0	6.3	0.39	1.5	20.2
2005	189.3	2 894.0	61.4	4.2	0.40	1.5	19.7
2006	221.8	3 369.0	64.5	5.0	0.43	1.7	19.3
2007	262.9	3 972.0	68.0	5.4	0.45	1.7	19.2
2008	291.4	4 379.0	69.2	1.7	0.46	1.6	18.3
2009	281.7	4 212.0	68.7	-0.69	0.47	1.6	17.7
2010	341.1	5 075.0	73.8	7.5	0.52	1.6	17.2
2011	370.8	5 491.0	74.5	0.84	0.50	1.5	16.1
2012	397.6	5 860.0	79.9	7.2	0.53	1.5	16.3
2013	420.3	6 168.0	82.0	2.7	0.54	1.6	16.7
2014	407.3	5 954.0	82.8	0.98	0.51	1.5	16.1
2015	401.3	5 845.0	85.4	3.1	0.54	1.5	16.3
2016	412.4	5 988.0	88.3	3.4	0.54	1.5	15.9
2017	455.3	6 595.0	91.8	4.0	0.56	1.5	16.4
2018	505.0	7 299.0	95.6	4.1	0.59	1.6	17.0

Rasm. Tailand yalpi ichki mahsuloti, 1970-2018 yillar

Rasm. Tailandda 1970-2018 yillarda jon boshiga YaIM

Rasm. Tailandda yalpi ichki mahsulotning o'sishi, 1970-2018 yillar

Tailand yalpi ichki mahsuloti xarajatlari bo'yicha

Tayland Yalpi ichki mahsulotining xarajatlari bo'yicha foizi,%, 1970-2018 yillar

Indeks		1970	1980	1990	2000	2010	2018
Iste'mol xarajatlari		76.5	74.6	63.1	67.7	68.0	64.9
shu jumladan	Uy xarajatlari	64.6	61.5	53.1	54.1	52.2	48.7
	Davlat xarajatlari	11.9	13.1	10.0	13.6	15.8	16.2
Xususiy investitsiyalar		28.4	29.3	41.5	22.3	25.4	25.0
Sof eksport		-4.3	-6.2	-7.5	8.4	5.7	10.3
YaIM		100.0	100.0	100.0	100.0	100.0	100.0

Rasm. Tailandning YaIM xarajatlari bo'yicha, 2018,%

Tailand va qo'shni davlatlar YaIMni taqqoslash

Tailand va qo'shni davlatlar YaIM, Tailand ko'rsatkichiga bog'liqlik tartibi

Mamlakat	1970	1980	1990	2000	2010	2018
Tailand	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0

Turli xil noto'g'ri tushunchalarga qaramay, turizm Tailandning asosiy daromad manbai emas. Turli statistik ma'lumotlarga ko'ra, turizm xazinaga daromadning atigi 2-5 foizini olib keladi.

Mamlakat iqtisodiyoti ko'p jihatdan eksportga bog'liq - bu YaIMning 2/3 qismini tashkil qiladi. Tailand Janubi-Sharqiy Osiyodagi iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan ikkinchi mamlakat.

Foydali qazilmalar boyligi va sanoat rivojlanishi bo'yicha u mintaqada 4-o'rinni egallaydi. Ammo Tailand qonunlariga ko'ra, barcha neft konlari mamlakatning ushlanib bo'lmaydigan zaxiralari hisoblanadi. Tailand tabiiy gaz, qimmatbaho toshlar konlarini faol ravishda rivojlantirmoqda ("yoqut kamar" deb atalmish qirollik orqali o'tadi, shuningdek, safirning yirik konlari mavjud va marvaridlarni unutmaylik).

Tailand har doim kalayni asosiy etkazib beruvchilardan biri bo'lib kelgan, ammo bugungi kunda gips o'zining asosiy eksport tabiiy manbai bo'lib, Tailand jahon bozorida gipsning ikkinchi yirik eksportchisidir. Tailandda qazib olinadigan foydali qazilmalar orasida eng asosiylari florit, qo'rg'oshin, qalay, kumush, tantal, volfram va jigarrang ko'mirdir. Umuman olganda, Tailand 40 dan ortiq foydali qazilmalarni ishlab chiqarish bilan shug'ullanadi, 2003 yildan buyon hukumat ushbu sohaga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda sodiqlik ko'rsatmoqda: ular xorijiy kompaniyalar uchun qoidalarni engillashtirdilar va davlatga badallarni kamaytirdilar.

Baliqchilikdan davlat xazinasiga tushadigan tushumlar bugungi kunda barcha eksport mahsulotlarining qariyb 10 foizini tashkil etadi va xorijiy valyutada. Shu sababli, hokimiyat baliqchilikni rivojlantirishga, suvlar va okean florasi va faunasining sofligini saqlashga katta e'tibor bermoqda. Shunday qilib, tijorat trol baliq ovini joriy etish bilan dengiz ovi 146000 texnologik bo'lmagan baliq oviga qarshi allaqachon 1 million tonnaga etdi. Bugungi kunda bu Tailandni dunyodagi okean va dengiz baliqlari navlarining uchinchi etkazib beruvchisiga aylantiradi.

An'anaga ko'ra, dengiz mahsulotlari va baliq guruch singari Tailand milliy taomlarining asosidir. Tabiiyki, qirg'oq shaharlarida baliqchilik eng ko'p rivojlandi, shuningdek eksport uchun sotiladigan qisqichbaqalar tutilishi. Bugungi kunda okean baliqlarining eng yirik etkazib beruvchilari Tailand ko'rfazi va Andaman dengizi sohillari (Puket va unga yaqin orollar).

Tailand qisqichbaqalar, hindiston yong'og'i, makkajo'xori, soya va shakar idishlarini eksport qilish bo'yicha dunyoda etakchi hisoblanadi. Tabiat in'omlari savdosidan katta foyda olayotganiga qaramay, mamlakat hukumati qonun qabul qildi, unga muvofiq mamlakatdagi o'rmonlarning 25 foizi, daraxtlarning 15 foizi esa himoya qilinishi kerak. Davlat tomonidan muhofaza qilinadigan o'rmonlar milliy bog'lar yoki dam olish maskanlari deb e'lon qilinadi va kesish uchun mavjud bo'lgan daraxtlar yog'ochni qayta ishlash sanoatida faol qo'llaniladi. Tik mebellari, to'qilgan rattanli mebellar, bambukdan yoki presslangan hindiston yong'og'idan yasalgan vilkalar, turli xil daraxt turlaridan suvenirlar katta tanlovi - bu ishlab chiqarishning ozgina qismi, ammo turistik yodgorlik do'konlarining diqqatga sazovor qismidir.

Mamlakat janubida Braziliya Hevea daraxtlarini etishtirish gullab-yashnayapti, bu daraxtning sharbati kauchuk va lateks eksportida Tailandni 1-o'rin bilan ta'minlaydi. Shuningdek, daromadning bir qismi qishloq xo'jaligiga to'g'ri keladi (aholining 65 foizi bu sohada hanuz band). Tailand jahon bozorida etakchi guruch etkazib beruvchisi.

Ammo daromadning asosiy ulushi avtomobilsozlik va elektronika sanoatiga to'g'ri keladi. Tailandning yalpi ichki mahsulotining qariyb 43 foizi sanoat sohasiga to'g'ri keladi va bu ishchilar sonining atigi 14,5 foizini tashkil qiladi. Avtomobil ishlab chiqarishning kengayishi boshqa sohalarga ham ijobiy ta'sir ko'rsatmoqda - masalan, po'lat ishlab chiqarish keskin o'sdi. Bugungi kunda Tailand avtomobil ishlab chiqarish bo'yicha Osiyoda Yaponiya va Janubiy Koreyadan keyin uchinchi o'rinda turadi. Tailand jiplar asosida pikap ishlab chiqarish bo'yicha dunyoda (AQShdan keyin) ikkinchi o'rinda turadi. Tailand yo'llaridagi deyarli har bir mashina ushbu mamlakatda yig'iladi (va ko'pincha to'liq ishlab chiqariladi). Avtomobillar eksporti yiliga 200 mingtaga etadi.

Boshqa sohalar ham shunga o'xshash segmentlardagi ishlab chiqaruvchilarning kuchli raqobatiga duch kelishmoqda - Tailand elektronikasi Malayziya va Singapurning qattiq raqobatiga qarshi turadi. Ammo shunga qaramay Tailand qattiq disklar va chiplar uchun dunyoda uchinchi o'rinni egallaydi.

Va turizmga qaytish, bu asosan turistik hududlar aholisining daromadlari. Hukumat iqtisodiyotning ushbu sohasini faol rivojlantirmoqda, Tailand Turizm idorasining ma'lumotlariga ko'ra, 2011 yilda Tailandga 20 millionga yaqin chet ellik sayyoh tashrif buyurgan, bu 2010 yilga nisbatan 19,84 foizga ko'p. Rossiya sayyohi ushbu statistikada etakchi emas, ammo Malayziya, Xitoy va Yaponiyadan keyin ishonchli 4-o'rinni egallaydi.

Osiyodan sayyohlarni, birinchi navbatda, Bangkok va uning atrofidagi tarixiy, madaniy va tabiiy diqqatga sazovor joylar jalb qiladi, G'arbiy mamlakatlar aholisi Tailandning janubiy qismini (Pxuket, Kox Samui) o'zining plyajlari va orollari bilan afzal ko'rishadi.

Tailandda turizmning o'ziga xos xususiyati shimoliy kengliklardan uzoq muddatli "qishlash" uchun kelayotgan odamlar sonining ko'payishi. Ular odatda Tailandda noyabrdan aprelgacha, ya'ni yilning eng iqlimiy vaqti bilan qoladilar.

Tailand: umumiy ma'lumot

Tailand Qirolligi Janubi-Sharqiy Osiyoda, ya'ni Malaka yarim orolining shimolida va Hind-Xitoy yarimorolining janubi-g'arbiy qismida joylashgan. Tailand poytaxti Bangkok.

Tailand to'rt shtat bilan chegaradosh:

• 
  janubda Malayziya bilan;
  
• 
  g'arbda Myanma bilan;
  
• 
  sharqda Laos va Kambodja bilan.
  

Mamlakat hududining umumiy maydoni 514 ming km. km., bu erda 66,2 million kishi istiqomat qiladi. Aholining o'rtacha zichligi - 128,77 kishi / kv. Km.

Tailand aholisini asosan Lao va etnik Taylar tashkil etadi. Ular birgalikda 80% aholini tashkil qiladi. Bundan tashqari, katta etnik xitoylik hamjamiyat mavjud (aholining qariyb 10%).

Eslatma 1

Mamlakat hududi 77 viloyatga bo'lingan. Davlat dini bu Buddizm. Pul birligi Tailand bahsi.

Siyosiy tuzilishga kelsak, Tailandda boshqaruv shakli konstitutsiyaviy monarxiya hisoblanadi. Mamlakatni podshoh boshqaradi. Ikki palatali parlament davlatning siyosiy hayotida faol ishtirok etadi.

Mamlakat iqtisodiyoti

Tailand hozirgi vaqtda Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi eng rivojlangan mamlakatlardan biri hisoblanadi. Sanoat va xizmat ko'rsatish sohasi iqtisodiy o'sishning yuqori sur'atlari bilan ajralib turadi.

Turizm sohasi mamlakat uchun alohida ahamiyatga ega; aslida u daromadning asosiy manbalaridan biridir. Tailand o'zining jug'rofiy joylashuvi va qulay iqlimi tufayli meva, guruch va kauchuk eksportida etakchi hisoblanadi. Yetishtiriladigan asosiy ekinlar guruch, paxta va shakarlamalardir. Qishloq xo'jaligida band bo'lganlarning ulushi mamlakat aholisining qariyb 60 foizini tashkil qiladi. Shuningdek, bu mamlakat yalpi ichki mahsulotining (YaIM) yarmidan ko'prog'ini olib keladigan milliy iqtisodiyotning asosidir. Bundan tashqari, Tailand rivojlangan avtomobilsozlik, yog'ochni qayta ishlash sanoati, elektronika va zargarlik buyumlari ishlab chiqarish bilan ajralib turadi. Tog'-kon sanoati mamlakat iqtisodiyotida muhim rol o'ynaydi.

Tailand bugungi kunda agrosanoat turining rivojlanayotgan mamlakatidir. Uning iqtisodiyoti xorijiy kapitalga kuchli bog'liq bo'lib, uning asosiy afzalliklari va kamchiliklari quyidagi rasmda keltirilgan:

1-rasm. Tailand iqtisodiyotining afzalliklari va kamchiliklari. Author24 - talabalar hujjatlarini onlayn almashish

Eslatma 2

Umuman olganda, Tailand iqtisodiyoti notekis rivojlanish bilan ajralib turadi, deyishimiz mumkin. Eng iqtisodiy rivojlangan mintaqalar mamlakatning markaziy va janubiy mintaqalari; shimoli-sharqiy mintaqaning rivojlanishi iqtisodiy va jug'rofiy omillar, masalan, chekka tuproqlar, qurg'oqchil iqlim va moliyaviy manbalar bilan cheklangan. Shu bilan birga, Tailand o'rtacha rivojlanish darajasiga ega davlatlar orasida etakchi o'rinni egallaydi.

Sanoat sohasining rivojlanish xususiyatlari

Sanoat, qo'l san'atlari ishlab chiqarish bilan bir qatorda, xalq xo'jaligining eng rivojlangan tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Tabiiy gaz, volfram va qalay qazib olishga asoslangan tog'-kon sanoatida alohida rol o'ynaydi. Bundan tashqari, qimmatbaho toshlar oz miqdorda bo'lsa ham, qazib olinmoqda.

Garchi tog'-kon sanoati yalpi ichki mahsulotning 2 foizidan kamrog'iga ega bo'lishiga qaramay, bu mamlakat iqtisodiyotiga eksport tushumining asosiy manbalaridan biri bo'lib xizmat qiladi.

Barcha sanoatning 60% guruch tozalash, oziq-ovqat, to'qimachilik va arra tegirmonlari bilan ta'minlangan. To'qimachilik segmentida asosiy e'tibor ipak eksportiga va paxta ishlab chiqarishga qaratiladi. Shu bilan birga, ushbu segment mamlakat yengil sanoatining yarmiga to'g'ri keladi.

Neft-kimyo, elektronika, zargarlik buyumlari va avtomobilsozlik sanoatining eng rivojlangan sohalari bo'lib, ishlab chiqarish sanoatining katta qismini kichik firmalar tashkil etadi.

Mamlakatdagi avtomobil zavodlarining aksariyati offshorda joylashgan. Bu erda yapon, amerika va yevropa brendlarining avtomobillari, shuningdek mototsikllar yig'ilishi kerak. Avtomobillarni yig'ish bilan bir qatorda butlovchi qismlarni ishlab chiqarish ham olib borilmoqda. Bugungi kunda Tailandda avtomobilsozlik sanoati Janubi-Sharqiy Osiyodagi eng yirik sanoat hisoblanadi.

Tailand elektronika va maishiy texnika ishlab chiqarish bo'yicha ortda qolmaydi. Unda kompyuterlar, qattiq disklar, kameralar, muzlatgichlar, kir yuvish mashinalari va boshqalar uchun butlovchi qismlar yig'iladi.

Oziq-ovqat sanoatida asosiy e'tibor baliq va dengiz mahsulotlarini eksport qilish; xususan, har yili baliq konservalarini jahon bozoriga eksport qilish qariyb 4 million tonnani tashkil etadi.

Zargarlik buyumlarini ishlab chiqarishga kelsak, Tailand qimmatbaho toshlar hajmi bo'yicha dunyoda etakchi o'rinlardan birini egallaydi. Xususan, mamlakat "shaffof" qimmatbaho toshlar - safir va yoqut bilan mashhur. Ularning ishlab chiqarish markazi - Chanthaburi viloyati. Tailand energiya manbalari, xususan, neftning eng yirik importyorlaridan biridir. Neft-kimyo sanoati uchun asosiy xom ashyo tabiiy gaz bo'lib, u asosan Tailand ko'rfazi va offshor zonalarda ishlab chiqariladi. Umuman olganda, kimyo sanoati mamlakat yalpi ichki mahsulotida muhim rol o'ynaydi. Uning asosiy yo'nalishi - keyinchalik eksport qilinadigan kimyoviy mahsulotlar va polimerlar ishlab chiqarish.

Tailand sanoatining asosiy qismi to'rtta shaharga jamlangan:

• 
  Bangkok;
  
• 
  Nakon Sritamarat;
  
• 
  Korat;
  
• 
  Chiengmay.
  

Shunday qilib, Tailand sanoati juda yuqori darajada markazlashtirish va kontsentratsiya bilan ajralib turadi. Bu yoki boshqa tarzda, Tailand sanoati davlatning milliy iqtisodiyotining ustunlaridan biri bo'lib xizmat qiladi. Umuman olganda, bu mamlakat yalpi ichki mahsulotining qariyb 44 foizini tashkil etadi.

Eslatma 3

Yaqin kelajakda Tailandda sanoatning rivojlanishi infratuzilmani rivojlantirish va sanoat parklarini yaratish bilan uzviy bog'liqdir. Ularning asosiy maqsadi eksport va import o'rnini bosishga yo'naltirilgan tarmoqlarni rivojlantirish bo'ladi. Shu bilan birga, ichki talab cheklangan sharoitda, xalqaro bozorlardagi vaziyat mamlakat sanoatiga va uning rivojlanishiga investitsiyalarga sezilarli ta'sir ko'rsatadi.

Eng iqtisodiy rivojlangan bu Markaziy mintaqadir. Sanoat korxonalari, banklar, savdo kompaniyalari va transport vositalarining aksariyati Bangkok va uning atroflarida joylashgan. Tailandning eng unumdor erlari Markaziy tekislik bilan cheklangan. Bu erda guruch, shakarqamish, makkajo'xori, kastryulka etishtiriladi.

Shimoli-sharqning iqtisodiy rivojlanishi kam tuproq, nisbatan quruq iqlim va moliyaviy resurslarning etishmasligi tufayli ushlab turildi. Yo'llar qurish, suv ta'minoti tizimini yaxshilash va ijtimoiy xizmatlar sohasini kuchaytirish bo'yicha davlat dasturlari amalga oshirilishiga qaramay, mintaqaning orqada qolishini engib bo'lmayapti va u mamlakatdagi eng qashshoq hisoblanadi.

Shimoliy Tailandda faqat tog'lararo vodiylarda qishloq xo'jaligi mahsulotlarini etishtirish uchun sharoit mavjud. Qadim zamonlardan beri yog'och bu erda asosiy tovar bo'lib kelgan, ammo qishloq xo'jaligining kengayishi va ortiqcha kesilishi tufayli o'rmon bilan qoplangan maydon sezilarli darajada kamaydi. Hozirgi vaqtda davlat erlarida sanoat kesilishi taqiqlangan.

Mamlakat janubida ko'plab kichik baliq ovlash portlari mavjud. Tashqi savdo operatsiyalari Songxla va Pxuketning asosiy mahalliy portlari orqali amalga oshiriladi. Mintaqaning asosiy mahsulotlari - kauchuk va qalay.

70-yillardan boshlab mamlakat iqtisodiyotining o'rtacha yillik o'sish sur'ati taxminan 7% ni tashkil etdi, ba'zi yillarda esa 13% ga etdi. 1997 yilda aholi jon boshiga yalpi milliy mahsulot taxminan baholandi. 2,800 AQSh dollari 1997 yilda, hukumatning haddan tashqari qarzi tufayli bahosi eskirgan, bu esa ishlab chiqarishni keskin pasayishiga olib kelgan.

Energiya neft importiga juda bog'liq. 1982 yilda neft import qiymatining 25% tashkil etdi. Ushbu ko'rsatkich 1996 yilda importning umumiy kengayishi hisobiga 8,8% gacha kamaydi. Suyuq yoqilg'i narxining ko'tarilishi bilan bog'liq energiya inqirozi Tailand hukumatini alternativa usullarini izlashga majbur qildi. Eng muhim natijalarga dengizdagi tabiiy gaz konlarining ochilishi va gidroenergetikaning rivojlanishi erishildi. 1990 yillarning o'rtalarida neft importiga bog'liqlik yana kuchaydi.
Tailandning ko'pgina aholi punktlari elektrlashtirilgan (uzoq joylarda joylashgan aholi punktlaridan tashqari). Bangkok poytaxti gegemonligi elektr energiyasini iste'mol qilishda aniq namoyon bo'ladi.

Qishloq xo'jaligi. 70-yillarning o'rtalaridan boshlab qishloq xo'jaligining roli pasayib bordi, bunda milliy daromadning atigi 10 foizi 1996 yildagi 1973 yildagi 34 foiz o'rniga 1996 yilda tashkil etilgan. Shunga qaramay, sanoat oziq-ovqatga bo'lgan ichki talabni qondiradi. Mamlakat butun hududining uchdan bir qismini ekin maydonlar egallaydi, ularning yarmi sholi ekinlari uchun ajratilgan. Dehqon xo'jaliklari er tanqisligidan aziyat chekmoqdalar, ammo Ikkinchi Jahon Urushidan keyingi davrda ular g'alla hosilini bosqichma-bosqich oshirishga erishdilar. 80-yillarning boshlaridan beri Tailand dunyodagi eng katta guruch eksportchisiga aylandi va 90-yillarning oxirida yalpi hosil (22 million tonna) bo'yicha dunyoda 6-o'rinni egalladi.

Hukumat tadbirlari, 70-yillarda qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining tarmoq tarkibini diversifikatsiyalashga yo'naltirilgan, qishloq xo'jaligi mahsulotlarining, shu jumladan kasanadalar, qand lavlagi, makkajo'xori va ananasning yuqori mahsuldorligini oshirish va chet elda sotish hajmini oshirishga yordam bergan. Rezina sanoatida o'sish sekin bo'lsa-da, kuzatildi. Bularning barchasi Tailand iqtisodiyotiga jahon miqyosidagi guruch narxlaridagi tebranishlarga nisbatan jiddiy munosabatda bo'lishga imkon berdi. Paxta va jut ham katta darajada etishtiriladi.

Chorvachilik quyi rol o'ynaydi.Dalalarni shudgorlashda ular asta-sekin kichik mexanizatsiyalashning arzon vositalari bilan almashtiriladigan bo'rilarni ushlab turishadi. Aksariyat dehqonlar cho'chqa va tovuqni go'sht olish uchun etishtirishgan va tijorat parrandachilikning rivojlanishi ayniqsa 70-80-yillarda intensiv bo'lgan. Shimoli-sharqda sotish uchun qoramol etishtirish allaqachon mahalliy aholi uchun muhim daromad manbai bo'lib kelgan.

Baliq ovlash. Baliq Tailand ratsionidagi oqsilning asosiy manbai. Qishloq aholisi uchun chuchuk suv baliqlari va qisqichbaqasimonlar muhim ahamiyatga ega, ular suv bosgan guruch dalalarida, kanallar va suv omborlarida to'planib, ko'tariladi. 60-yillardan boshlab dengiz baliqchiligi xalq xo'jaligining etakchi tarmoqlaridan biriga aylandi. 1980-yillarning oxiridan boshlab, suvli qisqichbaqalar dehqonchilik juda muhim ahamiyatga ega bo'ldi. 90-yillarning oxirida Tailand dengiz ovi bo'yicha dunyoda 9-o'rinni egalladi (qariyb 2,9 million tonna).

O'rmon xo'jaligi. Tailand o'rmonlarida ko'plab qimmatbaho daraxt turlari, shu jumladan teak turlari mavjud. Choyni chet elga eksport qilish 1978 yilda taqiqlangan va shu bilan birga yangi muhim sanoatning milliy daromadni shakllantirishdagi hissasi 1,6% gacha pasaygan. Biroq, daraxt kesish hajmi bir oz pasayib ketdi, bu 1989 yilda ularni deyarli cheklash uchun shoshilinch qonunchilik choralarini ko'rishga majbur qildi. Shunga qaramay, noqonuniy kesish, shu jumladan qishloq xo'jaligi erlari va aholi punktlarining maydonini kengaytirish maqsadida davom etmoqda. O'tgan asrning 80-yillari oxirida, 5 millionga yaqin odam qo'riqlanadigan o'rmon erlarida yashagan.

Konchilik sanoati... Uning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi bor-yo'g'i 1,6% ni tashkil etadi, ammo ushbu sanoat eksport valyuta tushumining muhim manbai bo'lib qolmoqda. Tailand jahon bozorida etakchi kalay va volfram etkazib beruvchilardan biri hisoblanadi. Boshqa bir qator foydali qazilmalar, shuningdek, yoqut va safir kabi qimmatbaho toshlar ham kichik hajmlarda qazib olinadi. 80-yillarda qirg'oq suvlarida tabiiy gaz konlarini ishlab chiqarish boshlandi.

Ishlab chiqarish sanoati1990 yillarda jadal sur'atlar bilan rivojlandi va 1996 yilda YaIMning qariyb 30 foizi tashkil etilgan iqtisodiyotning muhim sohasiga aylandi. Elektron, neft-kimyo, avtomobil yig'ish, zargarlik buyumlari kabi tarmoqlar rivojlangan.
1960-1970 yillarda to'qimachilik va oziq-ovqat sanoati korxonalari paydo bo'ldi (shu jumladan, alkogolsiz ichimliklar, muzlatadigan qisqichbaqalar va dengiz konservalari). Tamaki mahsulotlari, plastmassa, tsement, kontrplak va avtomobil shinalari ishlab chiqarish o'sishda davom etmoqda. Tailand aholisi an'anaviy hunarmandchilik bilan shug'ullanadi - yog'och o'ymakorligi, ipak mato va lak mahsulotlari.

Tashqi savdo. Tailand 1952 yildan 1997 yilgacha bo'lgan davrda tashqi savdo tanqisligini boshdan kechirdi, uni tashqi turizmdan tushadigan daromad va xorijiy kreditlar qoplashi kerak edi. Sovuq urush tugaganidan keyin, birinchi navbatda, xususiy xususiy banklar va investorlarning kreditlari berila boshladi. 1997 yilgacha Tailand sarmoyalar uchun xavfsiz va jozibador mamlakat hisoblanar edi, ammo keyin ushbu obro'ga to'plangan qarz majburiyatlari va eksportning pasayishi natijasida kelib chiqqan inqiroz sabab bo'lgan.
90-yillarda eksport sanoatining rivojlanishi tufayli Tailand hozirda o'z qishloq xo'jaligi mahsulotlarini jahon bozoriga etkazib berishga kamroq bog'liq bo'lib kelmoqda. 25%. Eksportning asosiy yo'nalishlari: kompyuterlar va butlovchi qismlar, integral mikrosxemalar, elektr transformatorlari, zargarlik buyumlari, tayyor kiyimlar, matolar, turli xil plastmassa buyumlar, qalay, florpar, rux rudasi, qishloq xo'jaligi mahsulotlari (guruch, kauchuk, tapioka, jo'xori, kenaf, jut). , dengiz mahsulotlari. Import asosan mashina va uskunalar, iste'mol tovarlari, neft va neft mahsulotlaridan iborat.

Eksport qilishbirinchi navbatda AQShga, undan keyin Yaponiya. Ikkinchisi Tailand ichki bozori uchun asosiy mahsulot etkazib beruvchisidir. Investitsiyalarning katta qismi AQSh va Yaponiyadan keladi.

Transport.Tailandda temir yo'llar taxminan. 4 ming km masofani bosib o'tib, Bangkokni mamlakatning shimoliy va shimoliy-sharqidagi asosiy shaharlar, shuningdek, Malayziya va Singapur bilan bog'laydi. Yaxshi ishlab chiqilgan yo'l tizimi (uzunligi 70 ming km dan ortiq) Tailandning istalgan burchagiga borishga imkon beradi. Ichki aloqa uchun suv daryosi transporti muhim ahamiyat kasb etadi, bu esa taxminiylikni ta'minlaydi. 60% transport. Bangkokdagi xalqaro aeroport orqali Tailand Evropa, Osiyo, Amerika va Avstraliyaning ko'plab mamlakatlari bilan kunlik rejali reyslarni amalga oshiradi. Mamlakatning ko'plab shaharlari bilan muntazam parvozlar mavjud. Asosiy dengiz portlari: Bangkok, Sattahip, Pxuket, Songxla, Kantang. Import va eksportning katta qismi Bangkok porti orqali o'tadi.

Shaharlar.Mamlakatning eng katta shahri Bangkok. Uning poytaxtiga, poytaxtdan tashqari, Chao Pria daryosining sharqiy sohilida, g'arbiy sohilidagi Tonburi shahri va shahar atrofidagi bir qancha tumanlar kiradi. 1995 yilda bu erda 6547 ming kishi yoki mamlakat shahar aholisining 60 foizdan ko'prog'i yashagan. Tailand ko'rfazi sohilida, poytaxtga nisbatan yaqin joylashgan Chonburi shahri, temir va po'lat sanoati va shakar sanoatining markazi bo'lib, 80-yillarning oxiridan boshlab g'oyat tez sur'atlar bilan o'sdi. Chiang May, aholisi bo'yicha Bangkokdan keyin ikkinchi o'rinda, Shimoliy Tailandning siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayotining markazi. Pattayadagi mulk bugungi kunda investorlar orasida ayniqsa mashhur. Shahar xuddi shu nomdagi viloyatning ma'muriy markazi bo'lib, qadimgi Tailand qirolligining poytaxti bo'lgan. Nakhon Ratchasima, shuningdek, Korat nomi bilan ham tanilgan, mamlakat sharqidagi eng yirik iqtisodiy va ma'muriy markaz bo'lib, temir yo'llar va magistral yo'llarning muhim bo'g'ini hisoblanadi. Sharqda muvaffaqiyatli rivojlanayotgan yana bir savdo markazi Ubon Ratchathani. Tailandning janubida, Malayziya bilan chegarada Xat Yai shahri ajralib turadi. U Bangkok-Singapur temir yo'lida joylashgan va Malayziyaga eksport qilinadigan mahalliy rezina mahsulotlarni etkazib berish punkti hisoblanadi.