Тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

 
Дебиторлик ва кредиторлик қарздорликларининг қиёсий таҳлили. 
Дебиторлик ва кредиторлик қарздорликларининг таҳлилини боришида 
ҳисоб-китоблар балансини тузиш билан қарздорликларнинг ҳисоб-китобларини 
ўз вақтида амалга ошириш имкониятига ўзаро таъсири кўрсаткичларини 
белгилаш бўйича тегишли ҳисоботларни ўтказиш зарур. (11-жадвал) 
Ҳисоб-китоб балансининг активига дебиторлик, пассивига кредиторлик 
қарздорлиги киритилади. Дебетли сальдо, яъни дебиторлик қарздорлигини 
ошиб кетиши корхона айланма маблағларидан бир қисми оборотдан ноқонуний 
олинганлиги ва уни дебиторлар оборотида бўлишини билдиради. Аксинча, 
ҳисоб-китоб баланси бўйича кредитли сальдо, яъни кредиторлик қарздорлигини 
дебиторликдан ошиб кетиши бошқа корхоналар ва ташкилотлар маблағларини 
режадан ташқарига жалб қилинишини билдиради. 
11-жадвал 
Дебиторлик ва кредиторлик қарздорлигининг қиёсий таҳлили. 
(минг сўм) 
№ 
Кўрсаткичлар 
2009 йил 
Ошиб кетишлар 
дебиторлик кредиторлик дебиторлик кредиторлик 
1. Буюртмачилар ва етказиб 
берувчилар билан ҳисоб-
китоб 
2. Аванс тўловлари 
3. Бюджетдан ҳисоб-китоблар 
4. Бюджетдан 
ташқари 
фондлар 
билан 
ҳисоб-
китоблар 
5. Ходимлар 
билан ҳисоб-
китоблар 
6. Бошқа қарздорликлар 
Ж А М И 
2014 йилдаги ҳолатига кўра корхонада хўжалик юритувчи субъектнинг 
контрагентлри билан нақд пулсиз ҳисоб-китоблар ва тўловлар бўйича 
қийинчиликлар вужудга келган. 

---

76 
Бу кўрсаткичларни тўлиқроқ таҳлил қилиш учун қарздорликларнинг 
умумий суммасини кузатиб бориб, корхонада тўлов қобилиятига эга 
бўлмасликни вужудга келишини асосий сабабларини аниқланг ва корхона 
дебиторлик ва кредиторлик қарздорликлари қиёсий ҳисобот балансини таҳлил 
қилиш билан хулосаларни тасдиқлаш зарур. - корхонадаги дебиторлик ва 
кредиторлик қарздорликларини бошқариш бўйича мақсадий тадбирлар 
тизимини танлаш ва асослаш 
Корхонадаги дебиторлик ва кредиторлик қарздорликларни бошқариш 
бўйича мақсадий тадбирлар тизимини танлашда қуйидагилар зарур. 
- қарздорликларни бошқаришда асосий вазифаларни белгилаш; 
- қарздорликларни бошқаришнинг асосий мақсадларини белгилаш; 
- қарздорликларни бошқариш бўйича асосий натижаларни аниқлаш; 
- ҳисоб-молия бўлими мутахассисларининг вазифаларини тақсимлаш; 
- қарздорликларни бошқаришнинг усуллари ва йўлларини белгилаш; 
- қарздорликларни бошқариш бўйича мақсадий тадбирларни белгилаш; 
- корхона фаолиятини молиялпаштиришнинг усуллари ва йўлларини 
белгилаш. 
Пировардида 
корхонадаги 
дебиторлик 
ва 
кредиторлик 
қарздорликларини бошқариш бўйича мавжуд вазиятни таҳлил қилиш якунлари 
бўйича якуний хулосаларни чиқариш йўли билан молиявий стратегияни 
танлашнинг тўғрилигини асослашни тақдим этиш. Дебиторлик ва кредиторлик 
қарздорликларни бошқариш бўйича мақсадли тадбирлари тизими вариантини 
танлаш презентация кўринишида асослаш.