Tajriba mashg’ulot №1

TAJRIBA MASHG’ULOT № 1

Val detalini prizmaga o`rnatishda bazalash xatoligini tekshirish va o`rnatish xatoligini aniqlash.

ISHDAN MAQSAD:

1. 
   Detallarni moslamalarga o`rnatish xatoliklarini hisoblashni o`rganish.
   
2. 
   Berilgan detalni qo`zg’almas prizmalarda o`rnatishni o`rganish.
   

NAZARIY MA`LUMOTLAR

O`rnatish - zagotovkani yoki maxsulotni bazalash va maxkamlash jarayoni.
O`rnatish xatoligi - zagotovka yoki maxsulotni talab kilingan xolatidan xakikiy erishilgan xolati.
O`rnatishni "lokal" jarayon - deb xisoblash mumkin.
Zagotovkani urnatishni moslamani koordinatalari sistemasida kurish mumkin. Moslamani
urnatish dastgoxni koordinatalari sistemasida xam kuriladi va x.k.. SHuning bilan "O`rnatish" -
tushunchasi zagotovkaga, moslamaga, kesuvchi asboblarga birgalikda boglikdir, chunki ular ishlov
berishda bir-biri bilan uzaro uzviy bogliklikdadir. Masalan: zagotovkani bazalashni dastgox koordinatalari
sistemasiga nisbatan xolatini ta`minlash deyish urinlidir, shuning bilan bir katorda moslama koordinatalar
sistemasiga nibatan xolatini ta`minlash. Bular bir xil emasdir, misol uchun moslamaga urnatilgan
zagotovkani dastgox koordinatalar sistemasiga nisbatan xolatini ta`minlash demakdir. Bunda
koordinatani sanok boshlanishi bulib urnatuvchi element yoki uni uki xisoblanadi.
Urnatish xatoligi vektori - bazalash va maxkamlash xatoliklari vektori yigindisiga tengdir, ya`ni;

Xatolik moduli kuyidagi formula yordamida aniklanadi:

Maxkamlash xatoligi kisish kuchi ta`siri ostida xosil bulgan deformatsiyadan kelib chikadi. Yukoridagi xatoliklarni xisoblashda moslama urnatuvchi elementlari deformatsiyasi, zagotovka deformatsiyasi, zagotovka va urnatuvchi elementlarni birikkan joylaridagi deformatsiyalarni xisobga olish kerak.
moslama xatoligi deb - kesuvchi asbobni yunaltiruvchi elementga nisbatan urnatuvchi elementlarni joylashuv xatoligiga tushuniladi. Moslamani dastgoxda orientirlash elementlari xatoligi va xatoliklar ishlov berish anikligiga ta`sir kursatmaydi. U xolda umumiy xatolik kuyidagi formula yordamida aniklanadi;

1.1- rasm. Ba`zi bir urnatish uchun bazalash xatoligini nazariy
Kursatkichlari
Texnologik parametrlar xatoligini
faktorlarga boglikligi

Texnologik parametrlar xatoligi bir nechta faktorlarga boglik bulib, ular asosan 2 ta guruxga bulinadi:

Statistik faktorlar - texnologik sistema kismlarini noanikliklari (dastgox, moslama, kesuvchi asboblar zagotovkalar xamda ulchash vositalari) va ularni uzaro joylashish noanikliklari kiradi.
Dinamik faktorlar - kesish kuchi ta`sirida xosil bulgan deformatsiya, xaroratni uzgarishi (ya`nи zagotovkani ichki kuchlanishidagi xarorat) va kesuvchi asbobni emirilishi kiradi.
Yukoridagi faktorlarga asosan barcha xatoliklar xam 2 ta guruxga bulinadi va kutiluvchi xatolikni statistik va dinamik tarkibini xosil kiladi.
Statistik tashkil etuvchilar xisoblash yuli bilan aniklanadi. Dinamik tashkil etuvchilarni esa xisoblash xam, aniklash xam juda kiyin. Buni bartaraf etish uchun operatsiyani bajarish vaktida kesish kuchini kamaytirib, ishlov berish zonasini sovutib, zagotovkani termik ishlov berib va x.k. SHuning uchun xisoblashlarda uni nul'ga teng deb xisoblanadi.
Kutilgan xatoliklarni statistik tashkil etuvchilarni xisoblash metodikasi texnologik sistema va uni asosiy elementlari struktura komponentlari orasidagi uzaro alokani aks ettiruvchi modelini taxlil kilishga asoslanadi. Ularni tarkibi kuyidagi jadvalda keltirilgan.

Texnologik sistema

jadval 1.1

Zagovka	Moslama	Dastgox	Kesuvchi asbob
Boshlangich baza. Texnologik baza.	Urnatuvchi element. Kesuvchi asbobni yunaltiruvchi elementi. Dastgoxga urnatish yoki maxkamlash uchun element.	Moslamani urnatish uchun element. Kesuvchi asbobni urnatish uchun elementi.	Dastgoxga urna-tish uchun elementi. Kesuvchi kism chukkisi.