Takror ishlab chiqarish jarayonida ayriboshlash

T - P –T
P – T – P
P –T – P1 yoki P – T – P + p

Takror ishlab chiqarish jarayoni esa quyidagicha ifodalanadi:

Ishchi kuchi


П – Т -------- ИЧ - Т ¹ - П ¹
mehnat vositalari
bu yerda: ICH – ishlab chiqarish ;
«1» - yaratilgan qo‘shimcha qiymat.

Tovar ayriboshlashni rivojlanishining tarixiy evolyutsiyasi natijasida ayriboshlash jarayonida xo`jalik aloqalari va ijtimoiy munosabatlarning murakkab majmui vujudga kelib, ularning elementlari harakat jarayonida o`zlariga mansub maxsus funksiyalar bajara boshlaydi.

Ayriboshlash - bu insonlar o`rtasida ularning faoliyatlari bilan o`zaro almashuvi yoki mehnat mahsulini o`zaro almashuvi jarayonidir.
Bu jarayon ishlab chiqarish va uning asosida shakllangan taqsimot bir tomondan va ikkinchi tomondan iste`mol o`rtasida amalga oshiriladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida hamma narsa ayriboshlash bilan bog`liq bo`ladi. hamma narsa sotiladi va sotib olinadi.
Ayriboshlash jarayonida ishlab chiqarilgan mahsulot va unga sarflangan xarajatlar ijtimoiy tan olinadi, ishlab chiqarishni takrorlashga moddiy sharoit yaratiladi, insoniyat ehtiyoji qondiriladi, shaxsni rivoj topishiga shart – sharoit yaratiladi, ishchi kuchini takror ishlab chiqarishga ko`maklashadi, ya`ni imkon yaratadi, takror ishlab chiqarish jarayonini doimiy, dinamik jarayonda harakat qilishini ta`minlaydi va h.k.o.
Ayriboshlash boshlang`ich davrlarda hududiy bozorlar doirasida chegaralangan bo`lsa, ijtimoiy mehnat taqsimoti rivojlanishi va tovar – pul muomalasini kengayishi natijasida ayriboshlash hududiy chegaradan chiqib jahon bozorini vujudga keltirdi. Natijada ijtimoiy iqtisodiy munosabatlar kengaymoqda, yer yuzida ro`y berayotgan taraqqiyot amalga oshmoqda va h.k.
Tovar – pul muomalasi va ayriboshlash negizida bozor vujudga kelgan.