Takrorlash uchun savollar


“Iqtisodiy xavfsizlik”, “tahdid va risk” tushunchalarining farqli va o`xshash jihatlarini tushuntirib


Download 147.5 Kb.
bet6/9
Sana28.12.2022
Hajmi147.5 Kb.
#1017386
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Iqtisodiy xafsizlik 1

3.“Iqtisodiy xavfsizlik”, “tahdid va risk” tushunchalarining farqli va o`xshash jihatlarini tushuntirib bering.
Мамлактнинг олий бошкарув органлари даражасида иктисодий хавфсизликни аник бир тушунчаси йук. Бунга эришишнинг устиворликларини, вазифалари ва воситаларини таъминлаб беришга хизмат киладиган унинг аник концепциялари ва стратегияси йукдир. Узбекистон Республикасининг кейинги ривожланишини демократик хукукий давлат ва одил фукарорлик жамиятни куришнинг асосий шарти булиб, иктисодий хавфсизликни таъминлаб беришга хизмат килади. Иктисодий хавфсизлик давлатнинг миллий хавфсизлигининг асосий компонентларидан бири ва мамлакат иктисодий эхтиёжларини кафолатланган таъминлаш йуллари, воситалари ва услубларига асосий карашлар мажмуидир. Умуман айтганда у мамлакат иктисодий потенциали холатидан келиб чикадиган иктисодий хафвсизликнинг асосий омилларини тахлил килишга асосланган. Иктисодий хафвсизликнинг давлат стратегиясини ишлаб чикариш учун турли тахдидларнинг, жумладан иктисодий тахдидларнинг хар тарафлама урганиб чикилиши зарурдир.
Иктисодий хафвсизлик асосида ривожланиш ва ривожланишнинг баркарорлиги каби асосий компонентлар ётади. Ривожланишнинг баркарорлиги бу моддий объектларнинг сифат жихатидан янги холатга олиб келишини, яъни унинг таркиб ёки структураси буйича узгаришига олиб келадиган, катмайдиган, йуналтирилган конуний узгаришдир. Ривожланишсиз иктисодий прогресс булмайди. Баркарорлик бу жамиятнинг кийин шароитларда уз эхтиёжларини кондириш имконияти, холатни кайта тиклаш имконияти, жамият фаолият курсатишининг барча сохаларида утказиладиган ва унинг потенцияалини мукамаллаштириш, яшаш имкониятини таъминлашга каратилган чора - тадбирлар мажмуидир.
Иктисодий хафвсизликнинг тадкикот предмети бу ташкил этиш ва мослаштириш зарур булган иктисодий муносабатлар мажмуи сифатидаги мамлакатнинг иктисодий тизимидир. Иктисодий хафвсизлик объекти бу реал мавжуд булган холат, жараён ва муносабатлардир. Уларни химоя этиш хавфсизлик сиёсатини стратегик максади ва асосий мазмунидир. Шу жумладан, иктисодий муносабатлар баркамоллигини аникловчи шахс, жамият ва давлат объектлари тоифасига киради. Иктисодий хафвсизликнинг асосий курсаткичи булиб, шахс, гурух, жамият ва давлатнинг иктисодий манфаатларига амал килиш, уларнинг хафвсизлигини таъминлаш буйича узаро маъсулиятдир. Иктисодий хавфсизлик субъекти булиб, функционал ва тармок вазирликлари ва идоралари, солик ва божхона хизмати, банклар, биржалар, фондлар, суғурта компаниялари хамда ишлаб чикарувчилар, сотувчилар ва истеъмолчилар хисобланади.
Илк бор иктисодий хафвсизлик атамасининг ишлатилиши, ресурслар чекланманлиги муаммоси вужудга келиши билан боғлик.
Иктисодий хафвсизликнинг жуда куп таърифлари бор. Шулардан бири - бу мамлакатнинг иктисодий тизимига таъсир этувчи ва минимал харажатлар билан жамиятнинг баркарор, боскичма-боскич ривожланишнинг потенциал имкониятини хар томонлама реализация килиш максадида миллий манфаатини тула ифода этишга имкон берадиган шароит ва омилларнинг ички ва ташки уйғунлиги хамда хар хил тахдид ва йукотишларга карши тура олиш имконияти.
Иктисодий хафвсизлик тахдидлари хаётий мухим булган миллий манфаатларга зиён етказиши мумкин булган омил ва шартлар хизмат килади.
Ташки тахдидларга куйидагилар киради: Узбекистонда хом ашё базаси ва сифатсиз, ракобатга бардош бера олмайдиган махсулотни сотиш бозори ролини саклаб колишга булган интилиши; мамлакатнинг чет эл бозорига чикишга, молиявий, иктисодий ва савдони тартибга солиш хамда хамкорликнинг халкаро механизмларидаги унинг баркарорлиги, энг яхши технологияга эга булиш имкониятига каршилик килиш. Узбекистоннинг Марказий Осиё худудидаги жахон иктисодий тизимига, иктисодий интеграциясига каршилик килиш; ташки транспорт, информацион ва илмий-техник коммуникациялар ривожланганлиги.
Ички тахдидларга куйидагилар киради; тоталитар тизимда колган иктисодиётдаги чукур ишлаб чикариш, тармок ва худудий диспрапорциялар; ер, сув, минерал хом ашё ресурсларининг алохида асосий турларининг чекланганлиги; иктисодиётдаги булган юкори демографик юк, айникса айрим худудларда; Ишлаб чикаришнинг юкори харажатларига ва ракобатбардош булмайдиган махсулот ишлаб чикаришга олиб келадиган иктисодиётнинг куп тармокларидаги ишлаб чикаришнинг паст техник даражаси; иктисодиёт сохасида янги хукукий базани ва унинг амалга ошириш механизмларини шаклланишининг тугалланмаган; эски иктисодий фикрлаш ва буйрукбозлик тизимига асосланган бошкариш сарфлари рецидивларининг сакланиб колиши, хужалик фаолияти механизмлари ва бозор принципларини алохида бошкарув звенолари томонидан етарли даражада кабул килинмаслиги; иктисодиётнинг турли соха ва секторларидаги бозор узгаришлари динализми ва ривожланиш даражаларидаги узилиши, шунингдек, кишлок ва шахар орасида; бозор инфраструктурасининг ривожланганлиги; пул муомаласи, молия банк-кредит ва валюта тизимидаги баркарорлик хавфи; иктисодий сохада жиноятнинг таркалиши, хужалик юритувчи субъектлар хукукий химояси механизмининг мукаммал эмаслги.
Иктисодий хафвсизликни таъминлашнинг асосий йуналишлари миллий манфаат устиворлигига, реал ва потенциал хавфга боғлик холда аникланади ва уз ичига куйидагиларни олади.
- Бозор иктисодиётининг ва хукукий мулкдорлар синфини шакллантиришга каратилган бозор ислохатларини боскичма-боскич утказиш;
- Хусусий тадбиркорлик, урта ва кичик бизнеснинг ривожланишини рағбатлантириш;
- Иктисодий эркинлик фаолияти, хусусий мулк ва мулкдорларнинг хукукий химоясини таъминловчи хукукий механизмини шакллантириш;
- Баркарор ва динамик иктисодий усиш асосида одамлар учун максадга мувофик яшаш шароитларини яратиш;
- Инвестиция фаолиятининг фаоллашуви хисобига иктисодиётда чукур структуравий узгаришларни амалга ошириш, мамлакатнинг иктисодий мустакиллигига эришиш, жахон бозорида ракобатбардош махсулотни ишлаб чикарувчи замонавий ишлаб чикаришни яратиш;
- Макроиктисодий баркарорлик, баркарор молиявий ва пул-кредит тизимини таъминлаш, миллий валютанинг кадрини ошириш;
- Аграр секторда радикал узгаришларни утказиш, кишлокда бозор механизмларини ривожлантириш, дехконда эгалик хиссини туғдириш;
- Табиий, минерал хом ашё, иктисодий ва илмий техник потенциалдан унумли фойдаланиш, мамлакат худудини компекс ривожлантириш;
- Иктисодиётни фавкулотда вазиятларда баркарор фаолият курсатишни таъминлаш;
- Ташки иктисодий интеграцияни фаоллаштириш, чет эл капиталини кенг микёсда жалб килиш, экспорт потенциалини ривожлантириш, махсулот экспорт ва импорт килиш структурасини мукаммаллаштириш.



Download 147.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling