Talabalarda barkamol shaxs fazilatlarini shakllantirish metodikasi

Talabalarda barkamol shaxs fazilatlarini shakllantirish metodikasi
Rеjа:

1. 
   Barkamol shaxs kim?
   
2. 
   Barkamol shaxsni shakllantirish mezonlari
   
3. 
   Milliy ta’lim-tarbiya tarixida barkamol shaxs tarbiyasi tajribalari.
   
4. 
   Pedagogik turkum fanlarining barkamol shaxsni shakllantirishdagi imkoniyatlari
   

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’ekti va ob’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchisi va ularni amalga oshiruvchi, deb ko‘ rsatib o‘ tiladi. Demak, davlat tomonidan uning ta’lim xizmatlari iste’molchisi sifatida bilim olishi va kasb-hunarga ega bo‘ lishi uchun zarur shart-sharoit yaratiladi. O‘ z navbatida shaxs ta’lim xizmatlarining yaratuvchisi sifatida kasbiy malakaga ega bo‘ lgach, ta’lim, moddiy ishlab chiqarish, fan, madaniyat va xizmat ko‘ rsatish sohasida faoliyat olib borib, bilimi va tajribasini namoyon etadi. Bu esa ta’lim jarayonida aqlan rivojlangan, ma’naviy-axloqiy shakllangan, jismoniy yetuk, muayyan kasb-hunar asoslarini puxta egallagan, har tomonlama rivojlangan barkamol shaxsni shakllantirishga jiddiy talablar qo‘ yadi. Shunga ko‘ ra, dastavval “shaxs”, “inson”, “barkamol shaxs” tushunchalarining mohiyatini aniqlashtirish taqozo etiladi.

Shaxs qator ijtimoiy fanlar, xususan, falsafa, psixologiya va sotsiologiya fanlarining o‘ rganish ob’ektidir. Falsafa shaxsni uning ijtimoiy ahvoli, faoliyati, bilish, ijod sub’ekti sifatida qarab chiqadi. Psixologiya shaxsni psixik holatlar, psixologik xususiyatlar, ijtimoiy-psixologik munosabatlar, shaxsning temperamenti, fe’l-atvori, qobiliyati, irodaviy fazilatlari va hokazolarning uyg‘ unligi asosida o‘ rganadi.
Inson shaxs darajasiga yetishi uchun uning ongi, faoliyati, o‘ z-o‘ zini anglashidan iborat ichki yo‘ naltiruvchi mexanizmi muhim ahamiyatga ega. Insonning shaxs sifatida rivojlanishi uning qiziqishi, xarakteri, qobiliyati, aqliy rivojlanganligi, ehtiyojlari, mehnat faoliyatiga munosabati bilan belgilanadi. Ana shu xususiyatlar rivojlanib, insonning ijtimoiy voqelikka, mehnatga, kishilarga, jamiyatga bo‘ lgan munosabati ma’lum bosqichga yetgandagina u barkamol shaxs darajasiga ko‘ tariladi. “O‘ zbek tilining izohli lug‘ ati” da “barkamol” tushunchasi lug‘ aviy jihatdan “kamolga yetgan”, “bekamu ko‘ st”, “etuk”, “to‘ kis”, “mukammal” degan ma’nolarni anglatishi ta’kidlanadi.¹
Garchi bugungi kunda ham tarbiyaning eng oliy maqsadi barkamol shaxsni shakllantirishdan iboratligi e’tirof etilayotgan bo‘ lsa-da, biroq “barkamol shaxs”, “barkamol inson” tushunchalari hali hatto pedagogik lug‘ atlardan ham o‘ rin olmagan.
“Komil inson” tushunchasiga taniqli adabiyotshunos olim N.Komilov Aziziddin Nasafiy, Shayx ibn al Arabiylarning ta’riflariga tayanib: “Komil inson – bir ideal, barcha dunyoviy va ilohiy bilimlarni egallagan, ruhi mutlaq ruhga tutash, fayzu karomatdan serob, siyratu surati saranjom, qalbi ezgu tuyg‘ ularga limmo-lim pokiza zot”, - deb ta’rif beradi .