Talabalarda tashkilotchilik mahoratini shakllantirishda interfaol usullardan foydalanishning pedagogik jihatlari

 

“IMAK TEXNALOGIYASI” 

(Ishontirish maktabi) 

 

Texnologiyaning  maqsadi:  o’quvchilarni  ishontirish  va  boshqara  olish 

malakasini hamda  tashkilotchilik qobiliyatlarini  shakillantirish, shuningdek, jamoada 

va turli xil vaziyatlarda o’zini tuta olishga o’rgatishdan iborat.  

 

Mashg’ulotni o’tkazish tartibi:  

O’quv  jarayoni  boshlanishida  o’qituvchi  o’quvchilarni  mashg’ulotni  o’tkazish 

tartib  qoidalari  bilan  tanishtiradi.  O’quvchidan  biri  mashg’ulot  shartlariga  binoan 

xonadan  chiqadi.  Qolgan  ishtirokchilar  esa  o’qituvchi  va  o’quvchi  o’rtasidagi 

ziddiyatni nazarda tutuvchi muammoli holatni o’ylab chiqadilar, muhokoma qiladilar 

va  tayyorlaydilar.  Boshqacha  aytganda,  muammoli  holatni  rollarga  bo’lingan  holda 

ijro etishga tayyorgarlik ko’radilar. Masalan, o’quvchilar muhim o’quv mashg’ulotiga 

tayyorgarlik ko’rib kelganlar, ularning hammasi mashg’ulotda ishtirok etishga tayyor 

va  qiziqish  katta,  lekin  ta’lim  muasasi  rahbariyati  mashg’ulot  o’rniga  barcha 

o’quvchilarni  hovli,  ko’chalarni  gulzor  va  bo’g’larni  tozalash,  tartibga  keltirish  yoki 

ta’lim  muasasi  yoki  stadion  teatr  majlislar  zalida  o’tkazilayotgan  tadbirda  zalni 

to’ldirish  uchun  borishga  ko’rsatma  berishi  mumkin  yoki  o’quvchilar  o’zlarining 

shaxsiy  tajribalaridan, o’quvchilik faoliyatlaridan  kelib chiqib, sahnalashtirish  uchun 

o’qituvchi va o’quvchilar o’rtasida ziddiyatga olib keluvchi turli holatlar, vaziyatlarni 

o’ylab  topishlari  mumkin.  O’quvchilar  tanlangan  muammoni  tayyorlayotgan  vaqtda 

tashqariga chiqqan ko’ngilli qatnashchiga o’qituvchi, dekan o’inbosari rolini o’ynashi 

kerakligi  tushuntiriladi,  uni  alohida  bo’ladigan  muammo  yoki  vaziyat  bilan 

tanishtiriladi,  tayyorgarlik  uchun  aniq  vaqt  ajratiladi.  Bir  ozdan  so’ng  tashqariga 

chiqib ketgan o’quvchi audiotoriyaga taklif etiladi. So’ngra o’quvchilar o’ylab topgan 

---

57 

va ular tomonidan sahnalashtirilgan ziddiyatni keltirib chiqaruvchi vaziyat ijro etiladi. 

O’quvchilar  tomonidan  tayyorlangan  vaziyatni  ijro  etish  vaqtida,  ular  har  xil 

xarakterdagi  o’quvchilar  rolida  bolib  ziddiyatni  keltirib  chiqarish  uchun  ularning 

qiliqlari, odatlari, so’zlari, harakatlarini ishlatadilar.  

 

Dekan  o’rinbosari  roliagi  tinglovchi  ushbu  ijro  etilayotgan  sahna  ko’rinishida 

o’zining  tashkilotchilik  qobiliyati,  ishontira  olish  malakasi,  holatni  nazorat  qilib 

turishi,  turli  vaziyatlar  va  sharoitlarda  o’zini  tuta  bilishi,  boshqara  olishi,  mazkur 

holatdan  tarbiyaviy  usullarda  foydalangan  holda  vaziyatning  ,ziddiyatning  ijobiy 

yechimiga  erisha  olishini  namoyish  eta  olishi  kerak.  Ya’ni  o’quvchilarni  o’z  fikriga 

ishontira  olishi  zarur,  aks  holda  ular  o’qituvchiga  o’z  ta’sirlarini  k’orsatishlari 

mumkin. 

 

Mashg’ulotning  keyingi  bosqichia  o’qituvchi  guruh  bilan  birgalikda  dekan 

o’rinbosarining  o’zini  tutishi,  o’z  fikriga  qay  darajada  ishontira  olishi,  uning 

ma’daniyati  va  harakatlaridagi  ijobiy  va  salbiy  tomonlarini  muhokoma  qiladi, 

berilgan  muammoli  holatdan  chiqishning  qulay  usullarni  aniqlaydi,  shuningdek 

uchrab  turishi  mumkin  bo’lgan  muammoli  holatlar  va  ularni  yechish  usullarini 

bashorat qiladi.  

 

Mashg’ulotning  oxirida  o’quvchilar  “Murabbiyning  tashkilotchilik  qobiliyati” 

mavzusida mustaqil o’qish uchun tarqatma materiallar oladilar.  

 

Izoh: ushbu mashg’ulotning 1-yarmida video kamera yordamida mashg’ulotni 

to’liq,  y’ni  o’quvchilarning  sahnalashtirilgan  muammolarini  ko’rsatishlari  va  uni 

jamoa  bilan  yechishda  dekanning  hatti  harakatlari  ,  qo’llagan  usullarining  hammasi 

videokassetaga  tushiriladi.  Mashg’ulotning  2-yarmida  videokassetani  televizor  yoki 

kompyuter  orqali  namoyishetiladi.  Vidiolavhani  namoyish  qilish  mobaynida  uning 

mazmuni jamoaviy muhokama etilishi mumkin. Bunday tahlil har bir qatnashchining 

o’zini ko’ra bilishi, kerakli xulosa chiqara olishga katta yordam beradi [9:57]. 

---

58 

 

IMAK    texnalogiyasiga  asoslangan  holda  dars  jarayonida  talabalarning 

tashkilotchilik mahoratlarini yanada takomillashtirish maqsadida ishlab chiqilgan dars 

ishlanmalaridan  birini  misol  keltiraman:  Bunda  amaliy  dars  jarayonida  o’tkazish 

uchun  mo’ljallangan  “Kollej  direktori”  usulini  olsak  unda  guruh  talabalarini 

o’qituvchining  rejasiga  binoan  pedagogik  kengash  a’zolariga  tayinlanadi  masalan; 

Asilbek direktor,  Nodir o’quv  ishlari  bo’yicha  dekan  muovini,  Fazliddin  ma’naviyat 

ishlari bo’yicga dekan muovini, Gulhayo pedagogik kengash kotibi, kafedra mudirlari 

etib  yana  5ta  talaba  tayinlanadi,  qolgan  talabalarni  guruh  rahbarlari  va  kollejning 

boshqa  rahbarlari  etib  tayinlab,  ularning  har  birining  vazifalarini  tushuntiriladi; 

Direktor tomonidan masalanni qo’yilishi masalan; “Navro’z” bayrami tadbirini bilim 

yurtida o’tkazishni tashkillashtirish rejasini qanday o’tkazishni kengash a’zolari bilan 

muhokoma  qilish  va  bir  xulosaga  kelib  tadbir  o’tkazish  uchin  javobgar  shaxsni 

belgilash  va  kengash  yakunida  pedagogik  kengash  bayonnomasini  tuzishni  kotibaga 

topshirish  kabilardan  iborat.  Muhokoma  davomida  bildirilgan  fikirlardan  maqbuli 

tanlab olinadi va “Navro’z” bayramini o’tkazish tartib rejasi tuzib olinadi.