Talabalarini zilziladan oldin, zilzila vaqtida va
MSK -64 Rixter shkalalarinin farqi
Download 152.24 Kb. Pdf ko'rish
|
2-MAVZU
- Bu sahifa navigatsiya:
- Zilzila qayerlarda sodir bo‘ladi
- K.N.Abdullabekov tomonidan zilzilaning tayyorgarlik jarayoni geofizik modeli Zilzila zararlarini kamaytirish yo‘llari.
MSK -64 Rixter shkalalarinin farqi
Rixter shkalasi bo‘yicha, magnituda 4,0-4,9 5,0-5,9 6,0-6,9 7,0-7,9 8,0-8,9 MSK-064 shkalasi bo‘yicha kuchlanish (ball) IV-V VI-VII VII-IX IX-X XI-XII Zilzila qayerlarda sodir bo‘ladi? Zilzila asosan yer sharining uchta seysmik kamarida ro‘y beradi. Ularning taxminan 84-85 foizi Tinch okeani seysmik kamarida, 10-15 foizi O‘rta yer dengizi-Osiyo seysmik kamarida, 1-3 foizi esa Atlantika okeanining o‘rtasida joylashgan suv osti tog‘ tizmalari va 1-2 foizi yer sharining boshqa turli joylarida sodir bo‘ladi. Hozirgi vaktda O’zbekistonda Toshkent, Farg’ona, Qizilqum kabi maxsus geodinamik poligonlar faoliyat olib bormokda. Poligonlarda 10 ga yaqin usul yordamida kompleks zilzila darakchilarini o’rganuvchi kuzatuv ishlari tashkil qilingan. Natijada ilgari fanga noma’lum bo’lgan zilzila darakchilari kashf qilindi. Ular yer osti ma’dan suvlari tarkibidagi turli inert gazlar, tuzlar va boshqa mikroelementlarning zilziladan oldin yer qobig’idan ajralib chiquvchi kuchli elektromagnit impul’slar, yerning ionosfera qatlamidagi o’zgarishlar va boshqalardan iborat. Qator kuchli zilzilalar bilan bog’liq bo’lgan kompleks darakchilar ajratildi. Darakchilarning vaqt davomida va masofa bo’yicha zilzilalarning kuchiga qarab tarqalish qonuniyatlari topildi. O’zbekistonlik seysmolog olim K.N.Abdullabekov tomonidan zilzilaning tayyorgarlik jarayoni geofizik modeli yaratildi (1-rasm). 1-rasm K.N.Abdullabekov tomonidan zilzilaning tayyorgarlik jarayoni geofizik modeli Zilzila zararlarini kamaytirish yo‘llari. Insoniyat o‘z hayotida ko‘pgina tabiiy va sun’iy ofatlar bilan to‘qnashgan. Jumladan, suv toshqini, yong‘inlar, sel, do‘l, dovul, portlashlar, avariyalar, kimyoviy reaksiyalar, ulkan tog‘ ko‘chishlari, zilzila, vulqon otilishi, turli epidemiyalar, vabo, urushlar, ocharchilik va boshqalar. Ana shu ofatlarning ko‘pchiligi bilan hozirgi kunda inson bemalol bellasha oladi. 4 Masalan, yong‘inlar, urush, ocharchilik, kasalliklar va h.k. Lekin bu ofatlar ichida hali insonning kuchi yetmaydiganlari bor. Ular qatoriga zilzilalarni ham qo‘shish mumkin. Ammo, bu zilzilani to‘xtatish mumkin emas, undan saqlanish mumkin emas, degan ma’noni bermaydi. Uning zararidan qutulishimiz, odamlar hayotini, qurilish inshootlarini, barcha boyliklarimizni saqlab qolishimiz mumkin. Hozirgi kunda zilzila muammolari bilan shug‘ullanadigan fan - seysmologiya fani zilziladan talafot ko‘rmaslik chora-yo‘llari bor, deb javob beradi. Buning uchun qayerda qanday kuch bilan zilzila ro‘y berishini ko‘rsatadigan seysmik rayonlashtirish xaritalarini tuzish va barcha qurilish ishlarini tuzilgan xaritalarga amal qilgan holda olib borish kerak bo‘ladi. Seysmik rayonlashtirish qo‘llanilayotgan usullarga, masshtabga qarab uchga - umumiy seysmik rayonlashtirish, mukammal seysmik rayonlashtirish va seysmik mikrorayonlashtirishga bo‘linadi. Download 152.24 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling