Талабаларнинг касбий тайёргарлиги замонавий педагогика фанининг устувор вазифаларидан бири бўлиб қолмоқда

талабаларнинг касбий тайёргарлиги замонавий педагогика фанининг устувор вазифаларидан бири бўлиб қолмоқда.Педагогка олий таълим муассасаларида бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларини тайёрлаш йўналиши бўйича компетенцияларни шакллантиришнинг мақсадли ташкил этилиши талаб этилади. Шу муносабат билан ўқув жараёнини талабаларнинг фикрлашларини фаоллаштирадиган ва таълим сифатини оширишга қаратилган турли хил замонавий шакллар, ўқитиш усуллари ва воситалари билан педагогик шарт-шароитларни, тамойил ва ёндашувларни амалга ошириш орқали фаоллаштириш лозим. Ўқув жараёни кўп қиррали, шунинг учун муаммони кўплаб педагогик жиҳатларда ҳал қилиш керак.
Бўлажак бошланғич таълим ўқитувчисини ўқув-билиш компетентлигини модулли таълим таълим асосида такомиллаштириш муаммoларини ўрганиш туфайли бошланғич таълимўқитувчиси ўзига xoс касбий фаoлият шарти дeб, касбий компетенцияларни шакллантириш асoсидаги натижалар зарурлиги ҳақида xулoсага кeлинди.
Тузилиши нуқтаи назаридан мутахассис модели уни ўзгартириш ҳамда тузатиш имконини берувчи, фаолият самарадорлигига таъсир кўрсатувчи ва осон диагностика қилинадиган таркибий қисмларни ўз ичига олиши зарур. Икки қисмли тузилмага эга бўлган мутахассис модели энг кўп тарқалган модел ҳисобланади.
Мутахассис модели – бу ишлаб чиқариш соҳасида юзага келадиган муаммоли вазиятларнинг муваффақиятли ҳал этилишини таъминловчи, маълум сифатларни таърифловчи ҳамда касб эгасининг мустақил билим олиши ва ўзини ривожлантиришини акс эттирувчи андоза ҳисобланади.
Ушбу моделни яратишда касбий фаолиятнинг маълум тури учун мувофиқ келадиган шахсий сифатлар тўплами тартибга солинади. Мутахассис моделининг турларидан бири малакавий тавсифнома ҳисобланади. Унинг мазмунида қуйидаги ҳолатлар акс этади: ҳар бир лавозим ҳамда иш жойлари учун хос бўлган касбий фаолият турлари, вазифа ва мажбуриятлар, шахсий сифатлар, билим ва кўникмалар. Бундай моделлар кадрларни танлаш ҳамда жой-жойига қўйиш, уларни аттестациядан ўтказиш, шунингдек, мутахассисларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш дастурларини тузишда муҳим аҳамият касб этади.
Малакавий тавсифнома меъёрий модел деб ҳам аталади. Бу мутахассис фаолияти ва шахсига қўйиладиган умумий талабларни акс эттирувчи махсус паспортдир.

1. 
   таълим умумий ўрта таълим олиш учун зарур бўлган саводхонлик, билим ва кўникма асосларини шакллантиришга имкон беради. Бунда бошланғич таълимнинг ўқув-методик таъминотни янгилаш, ўқув-меъёрий ҳужжатлари, ўқув қўлланма, методик кўрсатма ва тавсияларномаларни яратишмавжуд муаммоларни аниқлаш, уларга бугунги кун нуқтаи назаридан баҳо беришни талаб этади.
   
2. 
   Узлуксиз педагогик таълимнинг барча босқичларида педагогларни тайёрлашнинг мақсад, мазмуни, жараёни, мезонлари ва баҳолаш усуллари ҳамда кутиладиган натижаларга қатор аҳамиятли ўзгаришларни киритиш таклиф этади.
   
3. 
   Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг касбий-методик компетентлигини ривожлантириш универсал касбий, умумкасбий ва махсус компетенцияларнинг синергетик интеграциясига имкон беради.
   

синф ўқитувчиларнинг касбий тайёргарлигининг энг мухим таркибий қисмидир [96].
Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг мустақил иши ўқув жараёнининг асосий шаклларидан бири бўлиб, ўқитувчи таълими мазмунининг асосий таркибий қисмидир. Олий таълимнинг олий таълим давлат таълим стандарти ўқув фанини ўзлаштириш учун режалаштирилган соатларнинг умумий миқдоридан хисобланган бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг мустақил иши учун ўқиш вақтининг мухим қисмини ажратади [134].
Шу билан бирга, мустақил иш шакли, уни ташкил этиш, шакл ва усуллари, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини шакллантириш билан боғлиқ холда талабаларнинг мустақил фаолияти натижаларини назорат қилиш ўқув жараёнининг комплекс таркибий қисми сифатида тан олинади. Бу холат кўп жихатдан тадқиқотимиз контексти билан боғлиқ. Илмий ишларни тахлил қилиш (Ю. В. Варданян, И. А. Зимняя, Ж. А. Каско, А. Г. Каспрзхак, П. И. Подласй, В. Г. Рйндак, Г. И. Саранцев, Т. В. Татянина, А. П. Тряпицина, А. В. Хуторской, Т. И. Шукшина, Г.И.Шчукин, К.М. Яковлева ва бошқалар), бунда эътибор қаратилган талабаларнинг фаоллиги ва мустақиллигини шакллантириш муаммоси ўқув-билиш фаолият жараёни, анча кенг эканлигини кўрсатди. Олимлар эътиборини амалга оширишга қаратмоқда билиш фаолият, уни шахсият сифати сифатида талқин қилиш янги билим ва ижодий эгаллаш қобилиятини уйғунлаштира олади, уларни стандарт ва ностандарт вазиятларда қўллаш. Шу билан бирга, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг билиш компетенциясини шакллантириш воситаси сифатида мустақил ишнинг самарадорлиги масаласи очиқлигича қолмоқда.
Мустақил ишнинг турли жихатларини кўрсатадиган тадқиқотлар тахлили шуни кўрсатадики, хозирги вақтда ушбу концепциянинг таърифи бўйича мавжуд эмас. Келинг, улардан бахзиларини тақдим этамиз.
Эльконин Б.Д. фикрича, “мустақил иш ўқитувчи иштирокисиз, лекин унинг кўрсатмаси бўйича бунинг учун махсус белгиланган вақтда бажарилади, ўқувчилар эса ўз олдига қўйган мақсадга эришишга интиладилар, харакат қиладилар ва у ёки бу шаклда ўз ишларининг натижаларини кўрсатадилар. Ақлий ва жисмоний (ёки иккаласи биргаликда) харакатлар ”[178].
П.И.Пидкасистий таъкидлашича, “мустақил иш мазмуни ўқувчиларнинг шахсий позицияси ва атрофдаги воқелик ходисаларини бахолашлари, шунингдек, бошқалардан мустақил равишда харакат қилиш доираси мавжудлигини ўз ичига олиши керак” [124].
"Мустақил иш - бу ўқитувчининг бевосита иштирокисиз амалга ошириладиган, билиш жараёнлар динамикасининг катта фаоллиги эхтироф этилган фронтал, гурух ва индивидуал ўқув фаолиятининг бир тури" .
Е.В.Вязовованинг таъкидлашича, “ўқитиш воситаси мустақил иш шакли бўлиб, бунда ўзлаштиришнинг ўзига хос холати аниқ дидактик мақсад ва вазифага тегишли бўлиб, у муаммони хал қилишга қаратилган билим ва кўникмаларнинг зарур хажми ва даражасини шакллантиришга ёрдам беради. чекланган вазифалар синфи ва ақлий фаолият даражасининг бошланғич босқичидан якуний даражасига ўтиш талабаларнинг ўз билимларини ўз-ўзини такомиллаштиришга, кўникма ва кўникмаларни ишлаб чиқаришга бўлган муносабатини ривожлантиришга қаратилган ”[68]. Темняткина О.В. мустақил ишни “бир хил” деб тушунади. Талаб даражаси режалаштирилган таълим фаолияти талабанинг барча таркибий қисмлари билан мустақиллиги - муаммони аниқлашдан тортиб, назорат, ўз-ўзини назорат қилиш ва тузатиш ишларини амалга оширишгача, оддий турдаги ишларни бажаришдан қидирув характеридаги мураккаброқларга ўтишгача ”[147] ].
Хорижий тадқиқотчилар тажрибасига эътибор қаратган холда шуни тахкидлаш керакки, мустақил ишлар хам жиддий қизиқиш уйғотади, лекин айни пайтда синонимлар хам қўлланилади. Бўлажак ўқитувчилар мустақил ишининг кўплаб ижобий белгиларини хорижий тадқиқотчилар ажратиб кўрсатадилар: канадалик ўқитувчи Д. Маклейш ўқув жараёнида ушбу иш шаклини ташкил этишнинг умумий афзалликларига эътибор қаратади; Немис олими И. Г. Клинк бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ушбу турдаги ўқув фаолияти доирасида мустақил фикрлаш имкониятини тахкидлайди; Британиялик тадқиқотчи П.Риттер бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг бундай ишлар доирасида эгаллаган мустақиллик сифатини ижодий компонент билан боғлайди; Америкалик олимлар Д. Бесс ва Д. Билорускилар мустақил иш ва бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўз машғулотларини бошқаришга бўлган эхтиёжи ўртасидаги муносабатни белгилайдилар [125].
Францияда "индивидуал иш" атамаси, Швейцария ва Австрия мамлакатларида "сокин ишлаш" атамаси кенг тарқалган, Берлинда "билвосита ўрганиш" ибораси қўлланилади. "Мустақил иш", "индивидуал иш" ва "мустақил таълим" тушунчалари Буюк Британия ва АҚШда кенг қўлланилади [24].
Юқоридагилардан хулоса қилишимиз мумкинки, ўрганилаётган ходиса аниқ илмий таъифга эга эмас ва унинг мохияти кўп бўлиб чиқади. Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини шакллантириш муаммосига келсак, бу ходиса хам этарли даражада ўрганилмаган. Тадқиқот доирасида бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини шакллантиришда унинг самарадорлигини кўрсатиш учун мустақил ишнинг таркибий қисмлари ва турларини аниқлаш зарур бўлади. Мустақил ишнинг тўлақонли таркиби бизга мустақил иш бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетентлигини самарали шакллантиришга ёрдам берадиган педагогик шароитларни аниқлаш имконини беради.
Ушбу тадқиқот учун мустақил иш шаклларини хисобга олиш жуда мухимдир, чунки буни ушбу форматда ишлаб чиқилган ўқув топшириқлари талаб қилади.
Маълумки, мустақил ишларни ташкил этишнинг аудитория ва синфдан ташқари шакллари фарқланади. Синф мустақил иши ўқитувчининг рахбарлиги ва назорати остида хар хил турдаги назорат, ижодий, амалий о`қув топшириқларини бажаришга қаратилган. Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг назорат қилинадиган мустақил иши субъектларнинг ўзаро таъсирида амалга оширилади: талаба ўқитувчидан мустақил иш учун топшириқларни бажариш бўйича аниқ кўрсатмалар ёки тавсиялар олади. Шу билан бирга, мустақил ишни бошқарадиган ўқитувчининг позицияси хатоларни тузатиш жараёнига боғлиқ [37].
Педагогика олий таълим муассасаларида ўқув жараёнини амалга оширишда (маърузалар, амалий, лаборатория ва семинарлар машғулотларда) ўқув-билиш компетентликни ривожлантиришда бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг аудитория мустақил ишининг вазифалари мустақил тушуниш, кўриш, тинглаш, қайд қилиш, тушуниш, ўқув материалини ёдлаш ва такрорлаш. Мустақил иш учун топшириқлар ва топшириқларни лойихалаш ўқитувчи томонидан амалга оширилади. Бундай вазифалар келажакдаги ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини ривожлантиришнинг у ёки бу босқичида жуда самарали бўлиши мумкин. Ўша пайтда, бизнинг фикримизча, нафақат аудиториядаги мустақил иш учун ўқув топшириғининг мазмуни, балки уни амалга ошириш жараёни хам фундаментал ахамиятга эга.
Бу ишда синфдан ташқари мустақил ишларда тарбиявий топшириқларни бажариш хам назарда тутилган. У бўш вақт режимида ўқитувчининг ёрдамисиз бўлажак ўқитувчилар томонидан амалга оширилади. Ўқув- билиш компетенцияни шакллантиришга йўналтирилган синфдан ташқари мустақил ишлар маъруза давомида олинган назарий материални тахлил қилиш, маърузалар тайёрлаш, илмий-тадқиқот, ижодий топшириқларни бажариш ва хоказоларга қаратилган бир қатор о`қув вазифаларини назарда тутиши мумкин [115]. Мустақил иш турларига келсак, улар жуда хилма-хил эканлигини айтиш керак. Бу хилма-хиллик мустақил иш турларини таснифлашга ёндашувлар турли параметрларга асосланганлиги билан изохланади.
Педагогика фанида мустақил ишларни таснифлаш асосларидан бири дидактик мақсаддир.
Шундай қилиб, Б.П.Эсипов мустақил ишнинг қуйидаги турларини тақдим этади: янги билимларни о`злаштириш, билимлардан фойдаланиш устида ишлаш; билим, малака ва малакаларни такрорлаш ва текшириш устида ишлаш ва хоказо [179].
В. И Загвязинский нуқтаи назаридан, "билим манбаи бўйича мустақил иш учун топшириқларни бажариш оғзаки ва оғзаки бўлмаган нутқ, воқелик обхектлари ва уларнинг тасвирлари, ўқувчилар тажрибаси ёрдамида амалга оширилиши керак" [ 88].
Мустақил иш турларининг таснифи ўқув жараёни иштирокчиларига қараб қўлланилади: индивидуал, жуфтлик, гурух мустақил ишлар [107]. Бир қатор тадқиқотчиларнинг фикрича (И. Я. Лернер [98], П.И.Пидкасистй [124],), мустақил ишларга топшириқларнинг мустақиллик даражаси, эвристик ва мураккаблиги нуқтаи назаридан ахамият берилади.
Т. А. Ильина мустақил ишининг мураккаб хусусиятлари энг тўлиқ ва асосли тарзда тақдим этилган. У талабаларнинг мустақил фаолиятини амалга ошириш жараёнини таснифлашни таклиф қилиб, таксономик мезон (тан олиш, кўпайтириш, танлаш, ўзгартириш, ижодкорлик) бўйича ўқув топшириғининг шаклларига эътибор қаратади. Худди шу фикрни ўқитиш босқичларига (янги материал билан танишиш, тушуниш ва қўллаш) риоя қилишда хам кузатиш мумкин. Топшириқ шакллари синфдан ва дарсдан ташқари ишларни назарда тутади. Жавобларни ёзма, оғзаки, амалий шаклда тақдим этиш талабаларнинг қамраб олинишини хисобга олган холда тавсия этилади, улар билан машғулотлар фронтал, гурухда, индивидуал равишда ўтказилиши мумкин.
Шундай қилиб, педагогика фанида мустақил ишларни таснифлаш учун асослар ушбу ходисанинг ўзига хослиги билан боғлиқ холда етарлича батафсил келтирилган. Ўқув фаолиятининг ушбу тури мустақил иш сифатида олий таълим муассасасида ўқув жараёнини ташкил этиш жараёнида асосий йўналишлардан бири эканлигидан келиб чиққан холда, бизнинг тадқиқотимизда бу янги билимларни ўзлаштиришга қаратилган мақсадли, тизимли фаолият бўлиб, ўқув жараёнидан ташқарида амалга оширилади..
Шуни алохида тахкидлаш керакки, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг синфдан ташқари мустақил иши учун ўқув вазифалари мазмунини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, биринчи навбатда, билиш тажрибани оширишга қаратилган бўлиб, у маълумотлар миқдорини кўпайтиришга камаймайди, балки шахсий ва касбий маҳоратга хисса қўшади. ўз-ўзини ривожлантириш.
Шу муносабат билан биз таълим вазифаларининг уч турини ажратамиз: инвариант, ўзгарувчан, мақсадли. Уларнинг таркибий ва мазмуний мазмуни дидактик олимларнинг назарий ёндашувлари билан боғлиқ. Демак, А. И. Уман “тарбиявий вазифа” тушунчасига қуйидаги талқин беради: “Тарбиявий вазифа – бу талаб ва шарт ўртасидаги боғлиқликни хисобга олган холда, берилган шароитда қандайдир харакатни бажариш кўрсатмаси (талабидир)”. Муаллиф вазифа ва машқни тарбиявий вазифанинг турлари деб хисоблайди”.
А.И Уман нуқтаи назаридан, ушбу позицияни асослаш учун "хар хил турдаги вазифаларни ва уларнинг ўзаро боғлиқлигини этарлича аниқ тасвирлаш имконини берадиган ягона мезон ишлаб чиқилмоқда. Бу мезон қуйидаги хусусиятларни ўз ичига олади: структуравий ва таркибий таркиби; рецептни ифодалаш шакли; хал қилишнинг таклиф қилинган ёки айтилмаган усули; фаолият тури». С.К.Зокирова ўз ишида “Педагогик энциклопедик луғат” даги таърифдан фойдаланади ва “тарбиявий вазифа” ни “ўқитувчининг кўрсатмаси бўйича талабалар томонидан бажариладиган мазмуни ва хажми жихатидан хилма-хил мустақил ўқув ишлари турлари, унинг таркибий қисми сифатида қарайди. таълим жараёни ва уни фаоллаштиришнинг мухим воситаси” [84].
И.А.Зимняя “тарбиявий вазифа” тушунчаси мазмунида белгиланар экан, унинг “тарбиявий вазифа” билан ўзаро боғлиқлигини мухим деб хисоблайди. Унинг тахкидлашича, таълим вазифаси "... ўқувчига маълум бир таълим вазифаси сифатида таклиф қилинади (уни шакллантириш уни хал қилиш ва натижаси учун жуда мухим), унинг йиғиндиси ўқув жараёнининг ўзини ифодалайди. бир бутун” [87].
Бир нечта турли манбаларни тахлил қилиб, буни амалга ошириш мумкин, деган хулосага келсак, замонавий илмий-педагогик адабиётларда ўқув вазифа икки томондан қаралади. Бир томондан, таълим вазифа аниқ ўқув мақсади билан боғлиқ ва уни акс эттиради. Кўрсатма рецепти мавжуд бўлган обхектга ўзлаштириладиган таълим мазмунининг бир қисмини акс эттиради. Шу нуқтаи назардан қараганда, ўқув вазифаси талабаларга қаратилган максимал даражада консентрацияланган ўқув мақсадидир. Бошқа томондан, таълим вазифаси - таълим мазмунининг тимсоли (А. И. Уман, М. В. Кларин ва бошқалар). Шу нуқтаи назардан, таълим вазифаси - бу ўзлаштирила-диган, маълум бир шаклда кийинган таълим мазмунининг (ўқув материалининг) бир қисмидир. Ўқув материалини кийиниш мумкин бўлган шакллар ўқув топшириқла-рининг турларидир. А. И. Уман ўқув материалида ва ўқув жараёнидаги ўқув вази-фаларини фарқлашни таклиф қилади. Ўқув материалида биз ўқув материалининг фақат бир қисми бўлган хар хил турдаги ўқув вазифалари - топшириқ ва машқлар билан шуғулланамиз. Топшириқлардан ташқари, ўрганилаётган ходисалар хақидаги маълумотларни ўз ичига олган матнлар хам мавжуд. Таълим жараёнида барча ўқув материаллари - матнлар, шунингдек, топшириқ ва машқлар ўқув топшириқлари шаклида мужассамланади. Шунинг учун ўқув жараёнида таълим мазмуни билан боғлиқ холда, таълим вазифаси ушбу мазмуннинг тимсоли шаклидир. Ўқув топшириғини бажариб ўқувчилар вазифага хос бўлган мазмунни тарқатиб юборадилар ва ўз фаолияти билан бу мазмунни янги шаклга – онгга ўтказадилар, яхни материални ўзлаштирадилар [93].
Бироқ, тадқиқотчилар таълим вазифасини кўриб чиқадиган "томонларни" равишда ажратиш мумкин. Хақиқий таълим жараёнида ўқув вазифаси бир вақтнинг ўзида иккала функцияни хам бажаради: ўқувчиларни ўқув вазифасини бажаришга таклиф қилиш орқали ўқитувчи нафақат маълум бир ўқув мақсадини амалга оширади, балки ўқувчига ўзлаштириши керак бўлган ўқув материалининг бир қисмини таклиф қилади. Шунингдек, таълим вазифаси ўқув жараёнида ўқув материалидан самарали фойдаланиш воситаси сифатида харакат қилишини тахкидлаймиз. Бизнинг тадқиқотимизда дидактик мақсадларга қараб маълум таълим (инвариант, вариатив, мақсадли) вазифалари қўлланилади
Инвариант ўқув вазифалари - бу даражадаги вазифалар дарс мавзусини ўрганиш учун стандарт талаблар билан боғлиқ билим ва кўникмаларни ўзлаштиришни таъминлайди. Инвариант топшириқлар ўқувчиларга уларнинг аниқ фан бўйича билим, кўникма ва малака даражасини хисобга олган холда тақдим этилади.
Вариатив ўқув топшириқлари -бу бўлажак ўқитувчиларга топшириқларнинг мохиятини, харакат даражаси ва усулини, қизиқиш мавзусини танлаш хуқуқини беришни, қўйилган муаммони оптимал хал қилиш вариантларини топишга йўналтиришни назарда тутадиган топшириқлар. Ушбу турдаги топшириқларнинг ахамияти шундаки, улар бўлажак ўқитувчиларга бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқитувчи яратган вазиятларда эркин, мустақил ва ижодий харакат қилиш қобилиятидаги потенциал имкониятларини текшириш ва амалга ошириш имконини беради.
Мақсадли топшириқлар - бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг индивидуал қобилиятларини хисобга олган холда тузилган, фан йўналиши курсининг аниқ мавзуси бўйича топшириқлар. Бўлажак ўқитувчиларга ўқув вазифасини бажаришни таклиф қилиб, ўқитувчи қандай фаолият турлари уни амалга оширишга олиб келишини тахмин қилади. Шундай қилиб, таълим вазифаси ўқув-билиш фаолиятни шакллантириш воситаси сифатида ишлайди [113].
Ўқув топшириғи билан ишлаш ўқув топшириғининг ўзига хос хусусиятларини хисобга олган ҳолда қуйидаги қадамлар орқали амалга оширилади.
Биринчи қадам - ўқув топшириғини тахлил қилиш (мустақил бажариш учун ўқитувчидан ўқув топшириғини олгандан сўнг, талабалар топшириқ матни билан дастлабки танишишни ўтказадилар ва уни тахлил қилишни бошлайдилар: улар топшириқни таркибий қисмларга ажратадилар ва тушунадилар. улар);
Иккинчи босқич - ўқув топшириғини бажариш йўлини излаш (топшириқни бажариш учун зарур бўлган билим, кўникма ва малакаларни ўқувчи шахсининг фан тажрибаси билан таққослаш мавжуд);
Учинчи босқич - топшириқни бажариш (талабалар мавжуд билим, кўникма ва кўникмалар даражаси билан ушбу топшириқни хал қилиш учун зарур бўлган даража ўртасидаги қарама-қаршиликни шакллантирадилар. Ўрнатилган корреляция тури ўқув топшириғини бажариш усулини олдиндан белгилаб беради, у кўринади. бахзи контурлар каби, яқинлашиб келаётган мустақил фаолият модели);
Тўртинчи босқич - бажарилган топшириқни текшириш (бу босқичда ўқувчилар топшириқни бажариш жараёнидан четлаштирилади, унга "ташқаридан" қарайдилар, бунинг натижасида мустақил равишда ўқув топшириғини бажариш усули пайдо бўлади. иш схематик тарзда тасвирланган).
Бешинчи босқич - бу вазифани ўрганиш (ушбу босқичда мақсад ва белгиланган шартлар кўрсатилган ва батафсил тавсифланади, улар ўртасидаги таркибий ва мантиқий алоқалар ўрнатилади ва дизайн асосланади) .
Олтинчи босқич - бажарилган вазифанинг натижасини шакллантириш (тақдим этилган харакатлар кетма-кетлигини амалга ошириш талабаларни маълум бир натижага олиб келади, унинг мазмуни нафақат тўғри жавоб, балки шахсий ўқув махсулоти хамдир. мустақил иш учун топшириқ пайтида талаба).
Еттинчи босқич - амалга ошириш жараёнини тахлил қилиш (бу босқичда таълим вазифаси нафақат таълим мазмунини ўзида мужассамлаш шаклидир, балки таълим жараёнида ўқув мустақил фаолиятини шакллантиришни хам таъминлайди).
Ушбу етти босқичдан бештаси мажбурийдир ва хар қандай ўқув топшириғини бажариш жараёнида мавжуд. Қолган икки босқич (ўқув топшириғининг бажарилишини тадқиқ этиш ва тахлил қилиш) ихтиёрий бўлиб, кўп вазифаларни бажариш жараёнида мавжуд эмас [154, Б.51-53].
Мақсадли ташкил этилган мустақил иш бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини ривожлантиришнинг этарли даражасига қўйиладиган асосий талабни амалга оширишга қодир, улар ўзаро боғлиқ қадриятлар ва мотивлар, назарий билимлар ва амалий кўникмаларни ўрганиш доирасида мужассамлашган.
Тақдим этилган мустақил ишни ташкил этиш мухим деб хисоблаймиз, чунки босқичма-босқич мустақил фаолият бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини шакллантиришда энг юқори натижаларга эришишга имкон беради. Бундан ташқари, бундай ишлар тизимли ва доимий бўлиши керак.
Шундай қилиб, бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг ўқув-билиш компетенлигини ривожлантириш мустақил ишнинг хусусиятларини кўриб чиқиб, биз қуйидаги хулосаларга келамиз.
Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларнинг мустақил иши деганда биз ўқитувчининг бевосита ёки билвосита рахбарлиги остида маълум бир ўқув интизоми доирасида амалга ошириладиган тизимли, режалаштирилган ва назорат қилинадиган фаолиятни тушунамиз, бу жараён давомида бўлажак ўқитувчилар қиймат, билим, операцион, технологик ва алоқадорлик тажрибасини оширади ва бу келгуси касбий фаолиятда зарур.
Мустақил ишнинг мақсади нафақат уни мақсадга эришиш воситаси сифатида тушуниш, балки олинган билимларнинг қадр-қимматини англаш, ўқув- билиш фаолиятда фойдаланишни олдиндан билиш, мустақил равишда масхулиятни ўз зиммасига олиш қобилиятини ривожлантиришдир. муаммоларни хал қилиш ва конструктив эчимларни топиш. Мустақил ишларни бажариш технологиясида қуйидаги асосий босқичларни ажратиб кўрсатиш тавсия этилади:
биринчи қадам - ўқув топшириғини тахлил қилиш (мустақил бажариш учун ўқитувчидан ўқув топшириғини олгандан сўнг, талабалар топшириқ матни билан дастлабки танишишни ўтказадилар ва уни тахлил қилишни бошлайдилар: улар топшириқни таркибий қисмларга ажратадилар ва тушунадилар. улар);
иккинчи босқич - ўқув топшириғини бажариш йўлини излаш (топшириқни бажариш учун зарур бўлган билим, кўникма ва малакаларни ўқувчи шахсининг фан тажрибаси билан таққослаш мавжуд);
учинчи босқич - топшириқни бажариш (талабалар мавжуд билим, кўникма ва кўникмалар даражаси ва ушбу вазифани хал қилиш учун зарур бўлган даража ўртасидаги зиддиятни шакллантирадилар).
нисбати ўқув топшириғини бажариш усулини белгилайди, бу баъзи бир контурларга ўхшайди, яқинлашиб келаётган мустақил фаолият модели);
тўртинчи босқич - бажарилган топшириқни текшириш (бу босқичда ўқувчилар топшириқни бажариш жараёнидан четлаштирилади, унга "гўё ташқаридан" қарайдилар, бунинг натижасида мустақил равишда ўқув топшириғини бажариш усули пайдо бўлади. иш схематик тарзда тасвирланган).