Talablarning bilimlarini pedagogik nazorat qilishning ijobiy tomonlari

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-21, Issue-1, November - 2022
 
51 
otgan, hech kim Amerika maktablarida turli xildagi standartlashtirilgan test bo’yicha 
sinovdan o’tmasdan, boshqacha yo’l bilan bilim olishni davom ettira olmaydi, ishga 
joylashish, keyinchalik esa yuqori lavozimga ko’tarilish yoki malaka oshirish test bilan 
chambarchas bog’lanib ketganligi alohida qayd qilindi. Tadqiqotda amerikaliklarni 
testlarga bu qadar moyilliklarining uchta sabablari keltirildi: 
a) 
inson omilidan imkon boricha samarali tarzda xizmat manfaatlari nuqtai 
nazaridan foydalanish; 
b) ijtimoiy kelib chiqishidan qat`iy nazar iste`dodlarni taqdirlashga intilish; 
v) amerikaliklarni milliy ta`lim standartlarni joriy etish uchun intilishlari. 
Inson erishgan yutuqlarni xolisona baholash uchun testlashtirishdan ommaviy 
suratda foydalanish, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda test sanoati va testlar 
bozorini vujudga keltirdi. AQSHda to’rt yuzdan ortiq markaz o’zaro raqobat ostida 
turli-tuman testlarni ishlab chiqmoqdalar. SHuningdek, testlarni tuzish va ularni 
qo’llash bo’yicha yaxshi mutaxassisliklar yuqori darajada qadr topganlar. 1992 yilda 
ular AQSHdagi eng nufuzli 20 ta faoliyat yo’nalishlari ro’yxatida 8-o’rinni 
egallaganlar. O’ta qadrlanadigan tizimlar bo’yicha tahlil, marketing, sog’liqni saqlash, 
ekologiya, oziq-ovqat maxsulotlarini taqsimlash va komp’yuter texnologiyasi 
ixtisosliklari esa, tegishli tarzda 15-20-o’rinlarga joylashtirilgan. Sobiq Ittifoq 
davrida testlarga asoslangan fan pedalogiya deb yuritildi va testlardan foydalanishning 
dastlabki davrida jiddiy xatoliklarga hamda buzilishlarga yo’l qo’yildi. 1936 yildagi 
VKP(b) MKning «Xalq maorif komissarligi tizimidagi pedagogik buzilishlar 
to’g’risida»gi qarorida testlar «burjua» pedagogikasiga xos deb hisoblandi. Bu qaror 
fanni mafkuraviylashtirishga va uni majburan siyosiylashtirishga qaratilgan bo’lib, 
unda jahon psixologiyasi va pedagogikasi tajribasidan foydalanish inkor qilingan 
edi. Bu qarorga binoan, 1936 yildan testshunoslik bo’yicha ilmiy tadqiqotlar davlat 
miqyosida to’xtatildi.
Pedalogiyaning «idealistik va mexanistik» ko’rsatmalari, ularni «ilmiy 
asoslanmagan» «test»larga berilib ketganligi qoralandi. Pedalogiyani soxta fan 
sifatida qoralash jarayonida sovet pedagoglari va psixologlarining talabalar bilim-
ko’nikmalarini baholashga qaratilgan ijobiy yutuqlari ham inkor etildi. SHuning 
uchun test sinovlari muammosi pedagogika va psixologiyaga oid adabiyotlarda uzoq 
vaqt aks ettirilmadi. Yuqorida ta`kidlaganidek, mustaqil O’zbekistonda MDH 
davlatlari ichida birinchi bo’lib, 1993 yildan testshunoslikdan foydalanishga keng yo’l 
ochib berildi. Pedagogik testlar keng miqyosda, dastlab o’rta ma`lumot yakunida, oliy 
o’quv yurtiga kiruvchilarni qabul qilishda qo’llanila boshlandi. Pedagogik testlarning 

---