Ta`lim muassasalarida nutqni rivojlantirish dasturini amalga oshirish vositalari Reja

O`yin usuli. Maktabgacha ta'limda o`yin usulining bir necha turi kenh qo’llaniladi, ya'ni didaktik o`yin, so’z o`yini, harakatli o`yin, rolli, mazmunli o`yin kabilar nutq o’stirishda muhim ahamiyatga egadir. Masalan, “Bu uyda kim yashaydi”, “Nima o’zgardi”, “Kimga nima kerak”, “O’yinchoqlar dukoni”, “Hikoyani kim davom ettiradi” kabi didaktik o`yinlar bolalarning so’z boyligini oshirish, bohlanishli nutqini o’stirish, nutqning tovo’sh madaniyatini shakllantirishga yordam beradi.
Ma'lumki, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, maktabgacha ta'limda bolalar ta'lim tarbiyasining davlat talabi meyoriga ko`ra katta va tayyorlov guruhda bolalar faoliyatining 80 foizi o`yin mashg’ulotlaridan iborat bo’lmohi lozim. Bu talabni bajarish uchun maktabgacha ta'limda bolalarning so’z boyligini oshirish, nutq tovo’shlarini aniq eshitishi va talaffo’z qilishini, ularni so’zlardan ajrata bilishini, bolalarning fikrlash kunikmasini, urtoklarini tushunishi, urtoklari va tarbiyachi bilan hamkorlik qilishini shakllantirish uchun nutq o’stirish mashg’ulotlarida o`yin usulidan foydalanish yaxshi natija beradi. Ayniqsa, bolalar xotirasini rivojlantirishga, aqliy faoliyatini shakllantirishga doir didaktik va rivojlantiruvchi o`yinlarga kenh ahamiyat berilmokda. Chunki o`yin bolaning narsalar olami, odamlar faoliyati va munosabatini anhlash negizidir.
Har bir tarbiyachi nutq o’stirish mashg’ulotlarida bolalar bilish faoliyati, nutqiy rivojlanishini hisobga olgan holda usullarni tanlash va qillab qo`llashga, mashg’ulotlar samaradorligini oshirishga, bolalar nutqiy malaka va kunikmalarini shakllantirishga yordam beruvchi eng qulay usullarni qo`llashga ahamiyat berishi lozim.
Shuningdek, nutq o’stirish usullarining har biri nutq o’stirish maqsadi vazifasiga ko`ra bir necha usullarni o’z ichiga oldi. Masalan, suhbat usuli kuzatish, ko`rish kabi usullarni o’z ichiga olsa, o’qib berish usuli to`liq o’qib berish, kiskartirib o’qish, tanlab o’qib berish kabi usullarni o’z ichiga oladi.
Nutq o’stirish usullari usul kabi so’z-og’zaki usullar, Ko`rsatmali va o`yin usullarga ham bo’linadi. Og’zaki usullarda nutq namunasini berish, tasvirlash, tavsiflash, aytilganlarni takrorlish, Ko`rsatma berish, yullanma berish kabi usullar qo’llanilsa, Ko`rsatmalilik usulida rasmni, o’yinchoqni Ko`rsatish va harakatlantirish, tushuntirish, boshlab berish kabi usullar muhimdir.
Nutq o’stirish usullari yuqoridagi kabi bolalarning, yosh xususiyati, mashg’ulot turiga ko`ra tanlanadi va qo’llaniladi.
Respublikamizdagi maktabgacha ta'lim muassasalarida “Ilk qadam” tayanch dasturini amalga oshirish, bolalarni intellektual jihatdan maktabga tayyorlashda nutq o’stirish mashg’ulotlarini samarali tashkil etish uchun eng qulay usullarni qo`llash orqali bolalar nutqini o’stirish, mashg’ulotda o’zaro bir-birini tushunish, qo`llab quvvatlash, hamkorlik asosida bilimlarni egallashga e'tibor berish zamon talabidir.