Ta`lim muassasalarida nutqni rivojlantirish dasturini amalga oshirish vositalari Reja

Suhbat usuli qadimiy usullardan bo`lib, XI-XII asrda yashagan buyuk alloma, komo’siy olim Burxoniddin Zarnuji o`qitishning ko’satmali tajriba, amaliy (mashq, takrorlash) nazorat usullari bilan birga, so’zlash o’slublari, bilimni bayon qilish, hikoya qilish, savol-javob o’slubini ham tavsiya etadi.
Buyuk olim va mutafakkir Ibn Sino ham suhbat, tushuntirish usullarini eng qulay usul deb biladi.
Suhbat usulining afzalligi shundaki, mashg’ulotda bolalar ham, tarbiyachi ham faollik Ko`rsatadi, o’zaro hamkorlik bir-birini qo`llab-kuvvatlash, o’zaro fikrlash,bilimni nazorat qilish, uni to’zatish imkoniyatiga ega bo`ladi, bolalar ta'limda sub'ekt va ob'ekt sifatida ishtirok etadilar.
Kadrlar tayyorlash Milliy dasturini amalga oshirishda ta'limning so’z usullaridan maktabgacha ta'limda foydalanish imkoniyatlari yanada kengaydi. O’qib berish, hikoya qilib berish usullaridan barcha guruhlarda foydalanilmokda, ertak, hikoya, she'r, erkalama, ko’shik, lapar, aytishuv, tez aytish, topishmok kabi bolalar adabiyoti va halk og’zaki ijodi namunalari yuqorida aytilgan usullarda o’rgatilib, bolalarning nutqi, nutq madaniyati, badiiy nutq malakalari shakllantirilmokda.
Og’zaki usullardan foydalanish bolalarni maktabga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Shuni ham ta'kidlash lozimki, og’zaki usullar bolalarni kattalar bilan nutqiy muloqotga kirisga olishi, ularning savollarga javob berishi, hozirjavoblik, nutqni ifodali, tartibli bayon etish, nutq meyorlariga rioya qilishni o’rgatish bilan birga ularni maktabga tayyorlash, xotirasini shakllantirishga xizmat qiladi, ya'ni eshitib eslab qolish xotirasini rivojlantiradi.
Ko`rsatmalilik usuli. Bu usulda o’quv materiali ko’rgazma, texnik vositalar, turli didaktik materiallar asosida o’rgatiladi. Ko`rsatmalilik usuli maktabgacha ta'limda eng ko’p qo’llaniladigan usullardan biridir. Ko`rsatmalilik usulida bolalar narsa, buyum, voqea hodisani ko`rish, kuzatish, rasm-illyo’strtsiyalarni ko’rish, sayr ekskursiyadagi kuzatishlari asosida mulohaza qiladi, fikrlaydi va nutqni bayon qiladi. Bu usulda guruh xonasidagi buyumlar, tabiat burcgahidagi o’simlik, hul va hayvonlar, ko’shlarni kuzatishi, kattalar mexnati, tevarak - atrofdagi voqea-hodisalar ko’rgazmalilik vositasi bo`lib xizmat qiladi, bolalar bilim, malaka va kunikmalarni ko`rish orqali idrok qiladilar va eslab qoladilar, ularda ko`rib eslab qolish xotirasi rivojlanadi.
Ko’rgazmali vositalar bolalarning tasavvuri, fikrlashi va nutqining tartibli, izchil bo’lishini, umumlashtirish, bilimlarni tartibga solish imkoniyatini shakllantiradi, fikrlash faoliyatlarini mustahkamlaydi.
Shuni ham ta'kidlash lozimki, Ko`rsatmalilik usuli og’zaki usullar bilan birgalikda qo’llaniladi, ya'ni ko’rgazma yo’zasidan bolalarga savollar berish, ko’rgazma mazmunini tushuntirish, hikoya tuzish kabi faoliyatlar og’zaki usulda amalga oshiriladi, natijada bolalar bilim va malaka, nutqni ham ko`rish, ham eshitish, tarbiyachi savollariga javob berish orqali egallab boradi.
Ko`rsatmalilik usulida kuzatish muhim ahamiyatga ega, chunki kuzatish bir necha usullar bilan bohlik bo`lib, rasm-illyo’strtsiyalarni kuzatish, diafilm, teleKo`rsatuvlarni ko`rish, ularni tasvirlash, u xakda mazmunli hikoya tuzish yoki suhbat uyo’shtirish orqali bolalar nutqini o’stirish mumkin. Bu jarayonda tarbiyachining tushuntirishi, savollar berishi, rasm-illyustratsiyalarni izoxlab berishi, bolalarning ko`rib tushunish va eslab qolishi bilan birga eshitib eslab qolishini ta'minlaydi.