Ta’lim muassasalarida ommaviy sport tadbirlarini tashkil etishning tashkiliy – pedagogik asoslari

Jismoniy tarbiya tadbirlari. Maktab o‘quvchilarini jismoniy tarbiyalash
bo‘yicha ish shakllari quyidagilar: Jismoniy tarbiya darslari; o‘quv kuni
tartibidagi jismoniy tarbiya tadbirlari: ertalabki badan tarbiya, darsda jismoniy
madaniyat daqiqalari, tanaffusdagi harakatli o‘yinlar; jismoniy tayyorgarlik va
sport to‘garaklari, mashg‘ulotlari, sport musobaqalari va bayramlari, sayyohlik
yurishlari va turizm, oilada va yashash joylarida jismoniy tarbiya tadbirlarini
shug‘ullanish.
Maktab yoshidagi bolalarni jismoniy tarbiyalash ishining asosiy shakli
o‘qituvchi tomonidan davlat Jismoniy tarbiya dasturiga binoan, maktab o‘quv
rejasi va qat’iy jadval bo‘yicha o‘tkaziladigan jismoniy tarbiya darslaridir.
Jismoniy tarbiya darslari va mashg‘ulotlari sog‘ligi tekshirilib ruxsat etilgan
hamma o‘quvchilar uchun majburiydir.
O‘quvchilarni jismoniy tarbiyalashda maktab o‘quv kuni tartibidagi
jismoniy madaniyat tadbirlari muhim rol o‘ynaydi. Ulardan asosiylari
quyidagilar: ertalabki badan tarbiya, dars vaqtida o‘quvchilarni toliqishdan
saqlash uchun o‘tkaziladigan jismoniy madaniyat daqiqalari va tanaffuslarni
harakatli o‘yinlar bilan uyushgan holda o‘tkazish. YUqoridagi tadbirlarning

59 

barchasi o‘quv kuni davomida jismoniy tarbiyaning muayyan vazifalarini hal
etishga, o‘quvchilarni o‘quv mashg‘ulotlari jarayonidagi aqliy faoliyatiga
tayyorlashga qaratilgandir.
O‘quv kun tartibi davomida o‘tkaziladigan jismoniy tarbiyani tashkil etish
shakllari bilan bir qatorda, sinfdan va maktabdan tashqari ishlar ham muhim
o‘rin tutadi. Jismoniy tarbiyaga oid sinfdan tashqari ishlar maktablardagi
jismoniy tarbiya o‘quv ishlarini chuqurlashtirish va kengaytirishga yordam
beradi. Bu ish jismoniy tayyorgarlik va sport to‘garaklarida, bolalar guruhlarida
ekskursiya va sayyohlik yurishlar, o‘yinlar, sayrlar shaklida sport ko‘ngil
ochishlari, musobaqalar, jismoniy madaniyat marosimlari va bayramlarini
uyushtirish yo‘li bilan o‘tkaziladi.
O‘quvchilarning yashash joylari va oilada jismoniy tayyorgarlikni
ta’minlash uchun ota-ona va kattalar rahbarligida jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarini, o‘yin va musobaqalar bellashuvlar, hamda foydali mehnat
bilan shug‘ullanishini tashkil etiladi.
Maktabda jismoniy tarbiya ishlarini tashkil etish. Maktabdagi hamma
xodimlar o‘quvchilarni jismoniy tarbiyalashni tashkil etishning maqsadi,
vazifalari, mazmuni va shakllarini to‘g‘ri tushunishlari, amaliy ishlarda o‘z
faoliyatlari asosida qatnashishlari, o‘quvchilar va ota-onalar o‘rtasida jismoniy
madaniyat va sportni faol targ‘ib qilishlari lozim.
Jismoniy tarbiya o‘qituvchilari quyidagi vazifalarni bajarishlari shart: dars
yuksak darajada o‘tishini ta’minlash va tegishli sinf jismoniy tarbiya dasturini
to‘liq bajarish; shifokor bilan birgalikda o‘quvchilarni tibbiy tekshiruvidan o‘z
vaqtida o‘tkazib borish va o‘z ishlarida tibbiy tekshiruvi natijalarini hisobga
olish; dars o‘tkaziladigan joylarning tegishli sanitariya-gigiena holatida
saqlanishini ta’minlash; bolalarning hammasi jismoniy mashqlar bilan qulay
kiyimlarda shug‘ulanishlarga erishish; jismoniy tarbiya bo‘yicha sinfdan
tashqari ishlarni uyushtirish va o‘tkazishda ishtirok etish hamda unga
o‘quvchilarni keng jalb qilish; bolalarni jismoniy tarbiyalashning ahamiyati
haqida ota-onalar o‘rtasida tushuntirish ishlari olib borish; bolalarni jismoniy

60 

tarbiyalash sohasidagi bilimlarini muntazam oshirib borish; o‘quvchilarni
jismoniy madaniyatga qiziqtirish va ularda jismoniy mashqlar bilan muntazam
shug‘ullanish odatlarni shakllantirish.
O‘qituvchilar o‘z malakalarini oshirib borish uchun tajriba almashadilar,
bir-birlarining darslarini tahlil etishni tashkil etadilar. Maktabda jismoniy tarbiya
va sport tadbirlarini tashkil etishda asosiy vazifalarni jismoniy madaniyat
jamoasi amalga oshiradi. Jismoniy madaniyat jamoasiga maktab direktori
rahbarlik qiladi. Shuningdek u va direktorning o‘quv ishlari bo‘yicha o‘rinbosari
maktabdagi barcha jismoniy tarbiya va spor tadbirlarini boshqaradi.
Jismoniy tarbiya jarayonida o‘qituvchilar o‘quvchilarni harakatlarga
o‘rgatish va jismoniy mashqlar texnikasini egallashda ta’lim uslublari
yordamida ta’lim bosqichlari vazifalarni hal etadilar. Maktabda jismoniy
mashqlarga o‘rgatish jarayoni ta’lim tamoyillari va uslublarini to‘g‘ri tashkil
etilishiga bog‘liq. Jismoniy tarbiyada ta’lim jarayoni o‘quvchilarni jismoniy
tarbiya va sportga oid maxsus bilimlar bilan qurollantirish hamda jismoniy
mashqlar va harakatlar texnikasi, malaka va ko‘nikmasini hosil qilish
vazifalarini hal etadi. Jismoniy tarbiyada shuni ko‘rish mumkinki, mashqlarni
ko‘p marotaba har xil talablar asosida takrorlash va mustahkamlash jismoniy
mashqlar texnikasi bajarishda hech bir qiyinchilik bo‘lmasligini ta’minlaydi. Bu
bilan harakat malaka va ko‘nikmalari takomillashib boradi.
Jismoniy tarbiya jarayonida faqatgina jismoniy fazilatlar emas balki
ahloqiy sifatlar jamoatchilik, do‘stlik, botirlik, qat’iylik, hamkorlik,
vatanparvarlik hislatlari ham tarbiyalanib boradi. SHuningdek o‘quvchilarni
tartib intizomga rioya qilish tashabbuskorlik va faollilik kabi sifatlar ham
shakllanadi.