Ta’lim soatlarini bajarish va baholash uchun topshiriqlar beriladi. Topshiriqlarni

Amaliy mashg‘ulotni bajarish tartibi. HDDning birinchi modelining jargoni nomidan kelib chiqqan boʻlib, u har biri 30 ta sektordan iborat 30 ta yoʻlkaga
ega. Bu maʼlum boʻlgan “Vinchester” ov miltigʻini “30/30” kalibri bilan aynan mos keladi. Bu yigʻuvchilarda bitta yoki bir nechta qattiq disklar boʻlib, ular alyuminiy yoki kremniy qorishmasidan tayyorlangan va ferrilok bilan qoplangan, germetik yopiq korpusga oʻqish-yozish magnit kallagi bloki joylashtirilgan. Bu yigʻuvchilarning sigʻimi olinmaydigan konstruksiya hisobiga erishiladigan oʻta yuqori yozish zichligi tufayli bir necha ming megabaytgacha yetadi. Disk diametri koʻpincha 3,5” (89 mm), 5,25” (133 mm) va 1,8” (45 mm) bo‘ladi. Diskovodning eng koʻp tarqalgan korpusining balandligi shaxsiy kompyuterlarda- 25 mm, serverlarda - 41 mm, ixcham kompyuterlarda −12 mm va b. Ma’lumotlarni yozishda diskning butun yuzasi bir nechta zonalarga boʻlinadi, HDD diskning har ikki tomonida ferromagnit materialning yupqa plyonkasini magnitlash orqali ma’lumotlarni yozib oladi. Magnitlanishdagi o‘tishlarni aniqlash orqali ma’lumotlar diskdan o‘qiladi.
Qattiq disk tuzilishi.

1-rasm. Qattiq diskning asosiy qismlari

Platter - Bu alyuminiy yoki shisha kremniy qotishmasi bilan qoplangan metall
disklardir. Bu qattiq disk ma’lumotlarni saqlaydigan joy. Barcha ma’lumotlar magnit qutb farqlari yordamida saqlanadi. shimoliy zaryad 1 ni, janubiy zaryad esa 0 ni bildiradi.
Spindle - Har bir plastina qattiq diskning spindle dvigateli yordamida aylanadi, bu esa plitalarni ma’lum bir tezlikda aylantiradi.
Actuator Arm and Axis – disk aylanayotganda plastinka yuzasi bo‘ylab mexanik qo‘llarni harakatlantirish uchun javobgardir. Ma’lum bir yo‘l va sektorni aniqlash uchun o‘qish/yozish boshlarini aniq joylashtiradigan daqiqali harakatlarga qodir.
Heads – ma’lumotlarni o‘qish va yozish uchun javobgardir. Ular magnit zarrachalarni plastinalar yuzasiga joylashtirish orqali ma’lumotlarni yozadilar. Bir yo‘nalishda joylashganda zarralar 0 ni, boshqa yo‘nalishda joylashganda esa 1 ni ifodalaydi. Plastinkalardan o‘qiyotganda bosh zarrachalarning qutbliligini aniqlaydi va uni elektr signallariga aylantiradi va signallarni bortdagi qattiq disk boshqaruvchisiga qaytaradi.
Controller Board - Qattiq disk boshqaruvchisi qattiq disk shassisiga biriktirilgan bosilgan elektron platadir. Tekshirish moslamasida quvvatni tartibga soluvchi va o‘qish uchun vaqt va ma’lumotlar oqimini boshqaruvchi bir nechta chiplar mavjud. Qattiq diskning ichida aktuatorni boshqaradigan qo‘shimcha bosilgan elektron plata mavjud.
Power connector, Jumper Block IDE connector. Ma’lumotlar va quvvat oqimi uchun portlar va shinani belgilaydi.
Ma’lumotlarni yozish. Ma’lumotni aks ettirish uchun magnit to‘plamdan foydalanadi.
2-rasm. Ma’lumotlarni yozishdagi asosiy ko‘rinishi
Elektromagnit yozish kallagi qattiq diskning kichik qismlarini qutblantiradi, shuning uchun ular ikkilik raqamlar 1 yoki 0 ni ifodalash uchun yuqoriga yoki pastga (“Shimol” yoki “Janubiy”) qaraydi. O‘qish boshi diskning har bir qismining qutblanishini aniqlaydi.
Ma’lumotlar bloki. Ilovalar diskdagi ma'lumotlarning jismoniy manzillarini aniqlashga hojat yo‘q. Ma’lumotlar chiziqli yoki bir nechta jismoniy disklarda aks ettirilishi mumkin. Bitta ma’lumot bloki jismoniy qattiq diskdagi ma’lum bayt sonini ifodalaydi. Ma’lumotlar data block header, bloki sarlavhasi, table directory, jadval katalogi va row directory, qatorlar katalogi umumiy ravishda qo‘shimcha xajm deb ataladi. Ba’zi bloklar o‘lchamiga qarab o‘rnatiladi; umumiy blokning umumiy hajmi o‘zgaruvchan. O‘rtacha ma‘lumotlar blokining o‘zgarmas va o‘zgaruvchan qismlari 84-107 baytni tashkil qiladi.

3-rasm. Qattiq disk uchun hotira blogi
Header (Common and Variable). Blok haqida umumiy ma’lumotlar, jumladan disk manzili va segment turi (masalan, ma’lumotlar yoki indeks) mavjud. Tranzaksiya tomonidan boshqariladigan bloklar uchun blok sarlavhasi faol va tarixiy tranzaksiya ma’lumotlarini o‘z ichiga oladi.
Table Directory. “Jadval katalogi” qismi ushbu blokdagi qatorlarga ega bo‘lgan jadval haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu blokda satrlari saqlanadigan jadvallar haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi va jadval klasterida bir nechta jadvallar bitta blokda satrlarni saqlashi mumkin.
Row Directory. Qator katalogi blokning ma’lumotlar qismidagi satrlarning
joylashishini tavsiflaydi. Qator katalogining yozuvi ma’lumotlar blokidagi satrning joylashuviga manzilni (ko‘rsatgichni) o‘z ichiga oladi.
Free space. Bo‘sh joy yangi qatorlarni kiritish va qo‘shimcha joy talab qiladigan satrlarni yangilash uchun ajratiladi (masalan, keyingi null bo‘lmagan qiymatga yangilanganda).
Row Data. Blokning qator ma’lumotlari qismi jadval satrlari yoki indeks kaliti yozuvlari kabi haqiqiy ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi.
Database block. Asosiy ma’lumotlarni yozish qismi odatda 4 kbayt xajmda bo‘ladi.