Ta’lim va taraqqiyot

 Namangan davlat pedagogika instituti “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali
2023-yil 4-son. ISSN: 2992-9008. UDK: 37
 
53 
rivojlanishida muhim o`zgarishlar yuz beradi. Ularning estetik idroki ancha aniq va 
tabaqalashgan bo`lib qoladi. Ammo shunga qaramay, u qisqa-qisqa bo`lib, bolaning 
shaxsiy tajribasi va qiziqishiga bog`liq bo`ladi. Bu yoshdagi bolalar badiiy obrazni 
eng oddiy estetik baholay oladilar, ba‘zi bir estetik vositalarni to`g`ri anglaydigan, 
tasvir mohiyatini tushunadigan bo`lib qoladilar. 
Go'zallikka intilish tug'ilishdan boshlab odamlarga xosdir. Hatto eng kichik 
bolalar ham atrofidagi go'zallikni osongina payqashadi: go'zal gul bo'lsin, qo'shiq 
eshitilsin. Voyaga etganida, bolalar nafaqat atrofdagi go'zallikni ko'rishga, balki uni 
yaratishda ham qatnashadilar - plastilindan biror narsa yasaydilar, qo'shiq 
kuylaydilar, o'zlari yoqtirgan o'yinchoqlarni chizishadi. Ehtimol, birinchi 
she'ringizni yozing. Kelajakda maktabgacha yoshdagi bolalarni o'rab turgan 
hamma narsa ular ichida ma'lum fikrlar va his-tuyg'ularni keltirib chiqaradi. Bu 
jarayon maktabgacha ta'lim muassasalarida ham, ota-onalarning o'zlari tomonidan 
ham amalga oshiriladigan badiiy-estetik ta'lim orqali tartibga solinishi mumkin.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning estetik tarbiyasi ko'pincha zamonaviy 
pedagogikaning yo'nalishlaridan biri sifatida tushuniladi, u insonda go'zallikni 
ko'rish va tushunish qobiliyatini, uning hayotdagi roli, qiymati va ahamiyatini 
shakllantirishga qaratilgan. Badiiy-estetik tarbiya juda yoshlikdan boshlanib, 
butun hayot yo‗lida davom etib, ma‘lum o‗zgarishlarga duchor bo‗ladi (masalan, 
maqsad, vazifalar, tashkil etish usullari va boshqalar). ―Estetika‖ inson hayotining 
ko‗p jabhalari va jabhalarini qamrab oluvchi ancha keng kategoriyadir. Estetik 
tarbiya usullari juda xilma-xildir. Muvaffaqiyatli badiiy-estetik ta'lim bolaning 
muvaffaqiyatli va uyg'un rivojlanishiga, adabiyot, musiqa, rasm va boshqa san'at 
turlarining badiiy didini yaxshilashga imkon beradi; xulq-atvor madaniyati, tashqi 
ko'rinish va boshqalar. Estetika go‘zallik tushunchasiga shakl va mazmun jihatdan 
birdek ta‘sir ko‘rsatganligi sababli, insonning ichki dunyosiga, uning ijtimoiy 
hayotiga estetik tarbiyaning vazifalari keng ko‘lamli va serqirradir. Bola go'zallikni 
idrok etish, baholash (dastlabki bosqichlarda) ko'nikmalarini egallaydi va 
keyinchalik u yoki bu estetik qiymatga ega bo'lgan mahsulotlarni yaratishni 
o'rganadi. 
Bola ongida go'zallik tushunchasini shakllantirish badiiy va estetik 
tarbiyaning asosiy vazifasidir. Bundan tashqari, shuni aniqlashtirish kerakki, bu 
holda "chiroyli" toifasi "chiroyli" dan biroz ajratilishi kerak. Agar go'zallik 
tushunchasi vaqt o'tishi bilan o'zgarib, shaklni tavsiflash uchun ishlatilgan bo'lsa, 
go'zallik mazmunga ta'sir qiladi va asrlar o'tgandan keyin ham o'zgarishsiz qoladi. 
―Go‗zal‖ global kategoriya bo‗lib, dastlab insonparvarlik, komillik, ma‘naviyatni o‗z 
ichiga oladi. 
Bolalar estetik tarbiyaning barcha vositalaridan foydalanishlari mumkin: 
1. 
Tasviriy san'at (chizmachilik, modellashtirish, qo'llash). 

---