Таълим вазирлиги автоматиканинг техник воситалари


 Автоматика элементлари ва уларнинг асосий


Download 5.01 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/68
Sana31.01.2024
Hajmi5.01 Kb.
#1819521
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   68
Bog'liq
датчиклар111

1.2. Автоматика элементлари ва уларнинг асосий 
кўрсаткичлари 
Автоматика элементи деб ўлчанаётган физик катталикни 
бирламчи ўзгартирувчи мосламага айтилади. Автоматика элементлари тўрт 
хил структуравий белгиланиш схемаларидан иборат бўлади (1.1- жадвал): 
а) оддий бир мартали (бирламчи) тўѓридан-тўѓри ўзгартириш; 
б) кетма-кетли тўѓридан-тўѓри ўзгартириш; 
в) дифференциал схемали; 
г) компенсацион схемали. 
Оддий ўлчаш ўзгартиргичлари (а) бир дона элементдан ташкил топган 
бўлади. Кетма-кетли ўзгартгичларда эса (б) олдиндаги ўзгартиргичнинг кириш 
кўрсатгичи кейиндаги ўзгартгичнинг чиќиши ћисобланади. Одатда бирламчи 
ўзгартиргич сезгирлик элементи (СЭ), оћирги (кейинги) ўзгартиргич эса чиќиш 
элемети деб юритилади. Ўзгартиргичларнинг кетма-кетлиги уланиш усули бир 
мартали ўзгартиришда чиќиш сигналидан фойдаланиш ќулай бўлган шароитда 
ќўлланилади. 
Механик 
кўрсаткичлар 
Кимевий 
кўрсаткичлар 
Физик 
кўрсаткичлар 
Теплоэнергетик 
кўрсаткичлар 
Электроэнергетик 
кўрсаткичлар 
Бирл
ам
чи
ўз
гарт
ирки
ч-
лар
Орали
к 
ўз
гар
-
ти
рки
члар
Такомиллашган 
чиќиш сигнали 
Пневм
ат
ик
Эле
ктрик
Дискретли 
чиќиш 
сигнали 


1.1-жадвал 
Автоматика элементларининг структуравий белгиланиш схемалари 
№ 
Структуравий белгиланиш схемалари 
Ўзгартириш 
коэффициенти 
Четга чиќиш 
1.
Х У Х Z У 
К = К1 
δ=δ
і 
2. 
Х У Yn-1 Уn 

К=П K

i=1 

δ=∑δ

i=1 
3. 
То
δ
1

δ
2
K=K
1
+K

δ=δ
1
k
1
/(k
1
+k
2
)

2
/(k
1
+k
2

4. 
то 
х Yпр Y
δ
1
δ
2
К=К
1
/(1+К
1

2

δ=δ
1
/(1+К
1

1К2)-
δ
2
/[1+1(К
1

1
)

Изох: х - ўлчанаётган (кириш) кўрсаткичи; у - ўлчаш ўзгартиргичининг 
чиќиш сигнали. z- ќўшимча энергия манбаиси. 
Дифференциал схемали ўлчаш ўзгартиргичлари назорат ќилинаётган 
катталикни унинг эталон ќийматлари билан солиштириш зарурати бўлганда 
ќўлланилади.
Компенсацион схемали ўзгартиргичлар усули эса юќори аниќлик билан 
ишлаши, универсаллиги ћамда ўзгартириш коэффициентининг ташќи 
таъсирларга деярли боѓлик эмаслиги билан ажралиб туради. 
Автоматика элементлари тизимнинг энг асосий ќисми бўлиб, ќуйидаги 
функциялардан бирини бажаради: 
- назорат ќилинаётган ёки ростланаётган катталикни ќулай кўринишдаги 
сигналга ўзгартириш (бирламчи ўзгартгич - датчиклар); 
К

К

К

Кi
К

К

К
1
К



- бир энергия кўринишидаги сигнални бошќа энергия кўринишдаги 
сигналга ўзгартириш (электромеханик, термоэлектрик, пневмоэлектрик, 
фотоэлектрик ва хакозо ўзгартгичлари);
- сигнал табиатини ўзгартирмасдан унинг катталикларини ўзгартириш 
(кучайтиргичлар); 
- сигналнинг кўринишини ўзгартириш (аналог-раќам, раќам аналог 
ўзгарткичлари). 
- сигналнинг формасини ўзгартириш (таќќослаш воситалари), 
- мантиќий операцияларни бажариш (мантиќий элементлар), 
- сигналларни таќсимлаш (таќсимлагич ва коммутаторлар), 
- сигналларни саќлаш (хотира ва саќлаш элементлари), 
- программали сигналларни ћосил ќилиш (программали элементлар), 
- бевосита жараёнга таъсир ќилувчи воситалар (ижрочи элементлар). 
Автоматика элементларининг функциялари хар ћил бўлганига ќарамай,
уларнинг параметрлари умумий ћисобланади ва уларга ќуйидагилар киради: 
- статик ва динамик режимлардаги тавсифномалари; 
- узатиш коэффициенти (сезгирлик, кучайтириш ва стабилизация 
коэффициентлари); 
- хатолик (ностабиллик); 
- сезгирлик чегараси. 
Хар бир автоматика элементи учун турѓунлашган режимда кириш Х ва
чиќиш сигналлари У орасида у=f(х) боѓлиќлик мавжуд. Ушбу боѓлиќлик 
элементнинг статик тавсифномаси дейилади. 
Кўриниш бўйича (1.2.-расм) автоматика элементларининг статик
тавсифномалари уч гурухга ажратилади: а) чизиќли, б) узлуксиз ночизиќли, в)
ночизиќ узлукли.
У
У У 
Х
Х1 
Х 
Х

Download 5.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling